It’s not just the economy, stupid

Phanos is failliet en geen van de door deze projectontwikkelaar verzonnen plannen voor Stadsblokken-Meinerswijk is ooit gerealiseerd. De honderden woningen uit de plannen uit 2006 zijn nooit gebouwd, de duizenden woningen uit het eilandconcept evenmin. In dit deel van het Blokken Feuilleton stel ik een eenvoudige vraag: waarom niet? Ik denk namelijk dat het lachje van Henk Kok hiermee beter begrepen kan worden.

Een voor de hand liggend antwoord op de vraag waarom SbMw nooit ‘tot ontwikkeling’ is gebracht is: de economische crisis en de daarmee verbonden vastgoedcrisis. Dit antwoord zal misschien als enige overblijven in de geschiedboeken, het is immers altijd fijn om de wereld overzichtelijk voor te stellen: economisch cisis > failliet van projectontwikkelaars > nooit gerealiseerde bouwplannen. Interviews met betrokkenen en het doorspitten van rapporten en krantenartikelen leren mij dat een eenduidig antwoord echter niet bestaat. Ik presenteer daarom vijf ‘oorzaken’ die volgens mij verklaren waarom SbMw als bouwlocatie tot op heden slechts een belofte bleef.

Gelijk zal ze krijgen

GroenLinks behaalde vier zetels bij de Gemeenteraadsverkiezingen van 2006 en mocht, onder leiding van Wieneke de Waard, deelnemen aan het nieuwe Arnhemse college. Dit college besloot dat er een participatieproces voor SbMw moest komen. Ronnie T. Tiktak, een projectontwikkelaar die hier onder een belachelijk pseudoniem verschijnt, verwoordt het als volgt:

‘GroenLinks heeft er een verkiezingsthema van gemaakt en was later nodig bij de collegevorming. Ze hadden ook een interactief planproces uit Tiel afgekeken, ‘De Tielse Methode’. Binnen de gemeenteraad dacht men: prima dan hebben zij van GroenLinks ook hun speeltje.‘

Dat GroenLinks met de keuze voor een participatieproces de mogelijkheid van bebouwing op SbMw openhield zorgde voor verzet. Onder andere uit de eigen gelederen: Sjaak van ’t Hof, fractievoorzitter van GroenLinks bij Provinciale Staten, was erg sceptisch over de plannen voor woningbouw in Meinerswijk. Natuurbehoud hoort volgens hem niet betaald te worden door de opbrengsten uit woningbouw:

‘De redenering daarbij is: als ik hier iets fout doe, ga ik verderop iets geweldigs doen. Dat vind ik niet juist. Als de overheid meer aan natuurontwikkeling wil doen, moet ze daar zelf voor betalen.’ (Gelderlander, 03-09-2005)

Wieneke de Waard kreeg ook kritiek van politieke partijen uit de oppositie. Martin van Meurs, dan fractievoorzitter van Pro Arnhem, noemde haar de vleesgeworden zus van Pinocchio. De Waard laat zich door alle kritiek niet haar stuk brengen. Ze heeft het volste vertrouwen ‘dat de burgerij zich [in het participatie proces] zal uitspreken tegen woningbouw’. (Gelderlander, 17-11-2007) En gelijk zal ze krijgen.

Kosten: 1,5 miljoen euro

In 2008 ging het participatieproces van start. Kosten: 1,5 miljoen euro. Eduard Pasma, toenmalig student aan de Wageningen Universiteit, sprak met een paar hoofdrolspelers en schreef er een scriptie over. Het participatieproces zou verschillende ‘denkrichtingen’ voor SbMw moeten opleveren. En zo geschiedde.

Phanos mocht ook aanschuiven als ‘adviesgroep’. Daarnaast waren er een paar andere belanghebbenden‚Ķ Rijkswaterstaat, de ministeries van Ruimtelijke Ordening en van Verkeer en Waterstaat, de provincie Gelderland, gemeente Arnhem, het Waterschap, het Stadspanel, de Stichting Hengelvrienden Meinerswijk, het InnovatieNetwerk, de Vogelwerkgroep Arnhem e.o., Stichting Historische Schepen Arnhem, Stichting Waterband, Bewoners De Praets/’t Heuveltje, Bewoners Haven van Coers en ‘de burgers van Arnhem’.

Wij moeten Arnhem overtuigen

Op 2 april 2008 kwam uit het proces naar voren dat de betrokkenen Meinerswijk groen wilden houden. Een paar maanden later presenteerde Phanos ambitieuze plannen voor SbMw. Het plan was om Stadsblokken en een deel van Meinerswijk te bebouwen in hoge dichtheden, waardoor tegenover de Arnhemse binnenstad een tweede centrum zou ontstaan. Daarover schrijft Pasma, met gevoel voor understatement:

‘De visies van Phanos verschilden echter op 1 terrein van de andere visies. Phanos had veel bebouwing ingetekend. Zij rechtvaardigen deze bebouwing door te verwijzen naar verschillende notities en programma’s waarin Stadsblokken-Meinerswijk wordt genoemd om aan de behoefte te voorzien in ‘hoogwaardige centrum stedelijke woon-werkmilieus.’

Geert Ensing benadrukte dat de visie van Phanos recht deed aan de tussentijdse uitkomsten van het participatie proces:

‘We hebben de negen denkrichtingen uit het open planproces goed bestudeerd en we denken dat we ze allemaal een plek hebben kunnen geven in ons plan. Wij moeten Arnhem ervan zien te overtuigen dat dit een goed plan is. En dat hoeft echt niet allemaal nog dit jaar.’ (bron)

Phanos meende ook de wensen van de burgers, de kader-stellende instanties en andere stakeholders te hebben meegenomen in hun plan (Pasma, 2009). De projectontwikkelaar had onder andere overleg gehad met roeivereniging Jason. Tijdens het overleg zagen zij een roeibaan in de visie ingetekend. Ook andere belanghebbenden werden gunstig gestemd. Zo ontvingen een aantal partijen een uitnodiging voor een etentje in de skybox van het stadion van FC Utrecht (Pasma, 2009).

Aan hun sandalen kun je zien wat ze vinden

Ondanks deze vriendelijke gebaren sneuvelden de plannen van Phanos en leidde het participatieproces uiteindelijk tot een groene gebiedsvisie met minimale bebouwing. Volgens verschillende betrokkenen kwam dat omdat het proces al vroeg gekaapt werd door de groenlobby in Arnhem, ook wel liefkozend ‘de groenmaffia’ genoemd’. (Gelderlander, 17-03-2012)

Een bij het proces betrokken burger herinnert het zich als volgt:

‘Nu is het de tijd voor de burger, zo werd er geacht. Participatie. Maar je weet dat je met zo’n proces de groenen wakker kust. Kijk maar op de foto’s van de participatieavonden. Aan hun sandalen kun je zien wat ze vinden. En al die tijd dachten ze bij Phanos: we hebben wel wat beters te doen. Phanos heeft zich toen laten marginaliseren. Ze [de overheid] luisteren nu immers naar de burgers. Zoals een kennis van me opmerkte kwamen er drie varianten uit het proces: brandnetels, heel veel brandnetels, verschrikkelijk veel brandnetels.’

Phanos raakte gedurende het participatieproces steeds gefrustreerder over het verloop ervan:

‘Het ging te langzaam om betrokken geïnteresseerd te houden. Hierdoor blijven er slechts een aantal mensen over die op elke bijeenkomst steeds weer hetzelfde roepen. Deze groep mensen is geen afspiegeling van de Arnhemse bevolking. Het zijn allemaal partijen die direct belangen hebben in het gebied. (‚Ķ) Alleen experts zullen het gebied als een breder geheel zien en verder kunnen denken dan een extra wandelpaadje of roeibaan. Ruimer denken schept veel meer mogelijkheden. Bovendien “laat je burgers toch ook niet mee denken aan het nieuwste model Opel”‘, Aldus een medewerker van Phanos (Pasma, 2009).

In 2012 keek Geert Ensing terug op het participatieproces:

‘Het wordt gezien als een succes, terwijl er niet meer dan 250 √† 300 direct belanghebbenden aan meededen. [‚Ķ] Wij hebben zelf met een wetenschappelijk verantwoorde enqu√™te de rest van de bevolking erbij betrokken. Resultaat: 60 tot 70 procent was enthousiast. Het is een schitterend plangebied. Geen stad in Nederland heeft dit’ (Gelderlander, 30-08-2008).

Brandnetels, heel veel brandnetels, verschrikkelijk veel brandnetels. Daar groeien geen huizen op.

Deel 1. | Deel 2. | Deel 3. | Deel 4. | Deel 5a. | Deel 5b. | Deel 5c. | Deel 5d. | Deel 5e. | Deel 6a. | Deel 6b. | Deel 6c. | Deel 6d. | Deel 6e. | zie ook: sbmw.org

Reacties