In de zomerserie ‘De plannen die sneuvelden’ blikken we terug op ambitieuze Arnhemse bouwplannen uit het verleden die het niet haalden. Vandaag: Rijnboog.
Twaalf jaar lang is er over gesproken. Tussen 2002 en 2014 was Rijnboog hét bouwproject van de stad. Behalve de bouw van Rozet is er niets terecht gekomen van alle megalomane prestigeplannen. Geen haven. Geen torenflats. Geen kunstencluster.
Rijnboog is een stille dood gestorven en alles dat zou kunnen herinneren aan de impopulaire Rijnboogplannen is weggepoetst. De Rijnboog-informatewinkel is gesloten. De website is opgedoekt en waar tot voor kort werd gesproken over het Rijnbooggebied, heeft men het nu opeens over de Zuidelijke Binnenstad.
De Rijnboogplannen waren een vervolg op een ander plan dat ook al voortijdig sneuvelde. Begin jaren negentig werd het Rijnoeverplan ontwikkeld, dat Arnhem-Noord moest verbinden met Arnhem-Zuid.
Het plan van toparchitect Sjoerd Soeters werd afgebrand omdat het gezien werd als te grootschalig. En dus werd vanuit Spanje de nog grotere toparchitect Manuel de Sola Morales ingevlogen om een nog grootschaliger plan te bedenken.
Het resultaat was Rijnboog: een stedenbouwkundige blauwdruk om van Arnhem een wereldstad te maken. Tussen hotel Haarhuis en de Onderlangs moest een grote kantorenwijk herrijzen. De Mandelabrug zou deels afgebroken moeten worden en midden op de Blauwe Golven zou ook een grote kantorentoren moeten komen.
Tussen de twee bruggen zou een groot deel van de bebouwing tegen de vlakte moeten. Culturele voorzieningen waren gepland in een Kenniscluster en een Kunstencluster.
Om het gebied allure te geven, was een 240 meter lange haven gepland tussen de Rijn en het Kerkplein. Die haven had bovendien als voordeel dat er door projectontwikkelaars flink verdiend kon worden aan de plannen: woningen aan het water zijn 40 procent duurder.
Buiten de politiek waren er maar weinig mensen enthousiast over de plannen. Maar binnen de politiek was het een ander verhaal. Vooral de PvdA, die op dat moment als grootste partij in de stad veel invloed had, was razend enthousiast.
Maar al snel bleek dat de plannen niet heel realistisch waren. De kantorenwijk in Coehoorn werd als eerste geschrapt. Er stond al meer dan 30.000 vierkante meter kantoorruimte leeg, en bij Arnhem Centraal zouden aanvankelijk ook nog vier torens met kantoren komen.
En dan de haven. De haven zag er op de tekentafel prachtig uit, maar hield geen rekening met de waterstand in de Rijn. Je keek eerst zeven meter omlaag naar lege ruimte voor je eindelijk water zag.
De Sola Morales had ook geen rekening gehouden met het verkeer in de Weerdjesstraat. Een ophaalbrug en een sluis moesten die problemen oplossen.
Na acht jaar tekenen en rekenen waren de plannen nog altijd in de ontwerpfase. Tegenstanders van de plannen werden verantwoordelijk gehouden voor alle vertraging, maar de plannen konden rekenen op een zeer ruime meerderheid binnen de gemeenteraad.
Problemen met de financiële haalbaarheid waren de enige reden dat Rijnboog bij plannenmaken bleef.
In 2008 leek het er dan alsnog op dat er gebouwd ging worden. Maar om GroenLinks tegemoet te komen, werd over de haven eerst een ‘preferendum’ gehouden: een referendum waarbij je alleen vóór een haven kon stemmen, in drie verschillende varianten.
Het werd een fiasco. Nadat (toen nog) oppositieleider Gerrie Elfrink van de SP tegenstanders opriep om thuis te blijven, kwam slechts 10 procent van de Arnhemmers opdagen.
“Uit de opkomst kan niet afgeleid worden dat mensen tegen de plannen zijn”, concludeerde het toenmalige college van B&W. De gemeente bleef stug proberen om Rijnboog van de grond te krijgen. Tevergeefs.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 voerde de SP effectief campagne tegen de Rijnboogplannen. Andere partijen haastten zich nu opeens om te zeggen dat zij óók tegen die haven waren.
De PvdA bleef als vrijwel enige partij voorstander van de haven over. Na de verkiezingen bleek dat de PvdA nog maar 6 van haar 13 zetels over had.
Zonder de PvdA, maar met D66, VVD en GroenLinks vormde de SP een college dat meteen afrekende met het grootste deel van de Rijnboogplannen. Het Kenniscluster kwam er wel, daar was eigenlijk niemand tegen. Maar die haven? Weg ermee.
Nu stond alleen de vraag nog open wat er met het Kunstencluster moest gebeuren. Daar moesten Museum Arnhem, het Filmhuis en Musis een nieuw onderkomen krijgen.
Via bewonersbijeenkomsten werden nieuwe plannen bedacht voor wat toen ‘Omgeving Nieuwstraat’ heette. Ook deze plannen liepen vast op de financiële haalbaarheid.
Geld voor de bouw van een Kunstencluster, zo’n 40 miljoen euro, was wel te organiseren. Maar de exploitatie van die cultuurkolos bleef zelfs met zeer positief boekhouden niet beheersbaar te krijgen.
Een paar maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen besloot D66 dat zij haar steun aan het Kunstencluster introk. Een half uur later gevolgd door de SP, die eigenlijk altijd al tegen het Kunstencluster was.
Daarmee was Rijnboog definitief dood en begraven. Maar de geest van Rijnboog leeft door. De geplande bebouwing van het Kerkplein is rechtstreeks terug te voeren op de Rijnboogplannen en de nieuwbouw van Musis, Museum en Filmhuis gebeurt met geld dat voor het Kunstencluster gereserveerd was.
En de zuidelijke binnenstad? Die wordt nu in hoog tempo getransformeerd, nadat twaalf jaar lang alle plannen stuk liepen.
Wethouder Elfrink krijgt nu voor elkaar wat al zijn voorgangers niet lukte. Hij wordt daarbij geholpen door een tip die Dokter Ziel (stadsgek Henk Jaspers) hem in 2010 gaf:
“De plannen mislukken omdat ze te groot zijn. Als je het project opdeelt in hele kleine snippertjes, dan kun je veel makkelijker het totale gebied ontwikkelen.”
En dus is er niet één groot plan voor de zuidelijke binnenstad, maar zijn er sindsdien wel 12 kleine projecten in ontwikkeling gezet:
– Filmhuis en woningen op het Kerkplein
– Autovrij maken van de markt
– Verplaatsing van de vrijdag- en zaterdagmarkt
– Terugkeer van de Jansbeek
– Renovatie Rodenburgflat
– Een feestaardvarken bij Rozet
– Woningen en een supermarkt bij Bartok
– Een Slag in Arnhem-paviljoen aan de Rijnkade
– Trans wordt ontwikkeld tot parkeerplaats met groen
– Stadswoningen in het Paradijs
– UWV-kantoor wordt getransformeerd tot woningen
– Wederopbouwflats Broerenstraat/Rodenburgstraat worden koopwoningen
Foto:
Wees de eerste die reageert op "De plannen die sneuvelden: Rijnboog"