Getuigen van de wederopbouw blijven staan zoals ze staan

{

Cultuurminister Jet Bussemaker heeft 89 gebouwen uit de latere wederopbouwtijd genomineerd voor de rijksmonumentenlijst. Van die gebouwen uit de periode 1959-1965 staan er vijf in Arnhem. Niet heel vreemd; deze stad was in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd en dus viel hier veel weder op te bouwen.

Niet iedereen vindt dat erfgoed uit die periode allemaal even fantastisch. Neem nou het Paleis van Justitie, dat grote, betonnen gevaarte tegenover de Eusebiuskerk. Die is een stuk minder aaibaar dan bijvoorbeeld een achttiende-eeuws geveltje aan de Bakkerstraat. Waarom moet dat kolos uit 1963 nou per se bewaard blijven?

Strak
Ten eerste: smaken verschillen. Genoeg mensen houden van die strakke architectuur. Maar schoonheid is eigenlijk niet zo belangrijk. De historische betekenis weegt zwaarder.

Het gebouw vertelt de generaties na ons veel over hoe we omgingen met de heropbouw van een zwaar beschadigde stad. Maar het is ook getuige van hoe we in de vroege jaren 60 tegen justitie aankeken. Daar was blijkbaar een intimiderend gebouw bij nodig, dat als het ware ‘Big brother is watching you’ zegt.

Gezellig
Niet alles uit die tijd was zo zwaar op de hand. De Aku-fontein op het Gele Rijdersplein mag wellicht ook op de rijksmonumentenlijst. En dat is een voorbeeld van een stuk gezelliger bouwwerk, met die grote libel die boven het water hangt. Zeker terecht dat we die behouden. Akzo-voorloper Aku schonk de fontein in 1961 aan de stad. En cadeautjes gooi je toch niet zomaar weg?

Wat betekenen dit soort monumenten nu voor een stad als Arnhem? Als ze ooit in de weg komen te staan, kun je ze niet meer zomaar slopen. Als de gemeente bijvoorbeeld het Gele Rijdersplein nu opnieuw inricht, kunnen ze niet om de Aku-fontein heen. Nog meer stukjes Arnhem zullen blijven zoals ze zijn en nog meer historie zal bewaard blijven.

Roze
Rijksmonumenten moeten wel zo veel mogelijk blijven zoals ze zijn. Dus willen we het grijze beton leuk geel of groen schilderen? Willen we liever een roze libel bij de fontein? Pech gehad, de gebouwen moeten in dezelfde gedaante blijven. Dus ik heb slecht nieuws voor wie een van de wederopbouwmonumenten lelijk vindt: ze blijven er staan zoals ze er nu staan, punt uit.

In één ding voorziet de Monumentenwet niet: de eigenaren zijn niet verplicht het erfgoed te onderhouden. Dus langzaam laten verpieteren, dat mag vreemd genoeg weer wel. Eigenaren kunnen wel aanspraak maken op een fonds als ze de monumenten willen opknappen. Dat gaat de belastingbetaler zeker geen extra geld kosten.

Subsidie
Het restauratiefonds wordt namelijk niet zomaar groter omdat er meer rijksmonumenten bij komen. Dus als het Paleis van Justitie voor een opknapbeurt subsidie krijgt, gaat dat wel ten koste van dat geveltje aan de Bakkerstraat. Of van de Sint-Eusebiuskerk.

De kans is groot dat de vijf panden vanaf komend najaar inderdaad op de monumentenlijst prijken. Dan is Arnhem erg ruim bedeeld met erfgoed uit de wederopbouwtijd. De stad heeft er al drie uit de vroege wederopbouwperiode van 1940 tot 1958. Ter vergelijking: Nijmegen heeft er nog geen en krijgt er misschien nog eentje. Gek, daar viel toch ook indertijd genoeg op te bouwen…

Foto boven: Paleis van Justitie, bron Wikimedia
Foto: AKU fontein, bron Wikimedia

Reacties