Wim Lavooij deelt wederom zijn kennis over het bebouwde Arnhem

Bij Uitgeverij Matrijs verscheen deel 33 in de Arnhemse Monumenten Reeks. Oud-gemeentearchitect Wim Lavooij schreef dit boek getiteld Van Neostijlen tot Nieuwe Kunst met als ondertitel Arnhemse architectuur uit de negentiende eeuw. Het is een mooie, geïllustreerde uitgave, die architectuurliefhebbers en -kenners zeker zullen waarderen. Lavooij is een deskundige die eerder standaardboeken over Arnhem schreef, alsook – een jaar geleden – het boekje De kleine geschiedenis van Arnhem voor dummies.

Voordat Lavooij van start gaat vertelt hij eerst over de ruimtelijke ontwikkeling van Arnhem in de negentiende eeuw. In ongeveer 13 pagina’s stipt hij onder andere het slopen van de vestingwerken, het aanleggen van de spoorwegen, de sloppenbouw, het einde van de landgoederen, de nieuwe wijken, alsook de handel en het openbaar vervoer aan. Paardentractie werd vanaf 1878 vervangen door de stoomtram, zo valt te lezen.

Burgemeesterswijk

In de resterende 40 pagina’s staat hij stil bij de verschillende bouwstijlen in de negentiende eeuw die in Arnhem nog te zien zijn. Het varieert van Neoclassicisme (1750 tot 1860) tot Nieuwe Kunst, het einde van het historisme (1890 tot 1910). Tussen deze perioden gaat hij in op het Eclectisme, Neogotiek, Neorenaissance, Neobarok en ‘Um 1800-stijl’, Stadsvakwerk en chaletstijl en tot slot Neoromaans. Van elke bouwstijl somt hij de kenmerken op en de plekken in Arnhem waar gebouwen in die stijl te vinden zijn. Zo worden tussen 1870 en 1900 woningen in de chaletstijl gerealiseerd in de wijken Gulden Bodem, Burgemeesterswijk, Transvaalbuurt en langs de Utrechtseweg. Stadsvakwerk is in Arnhem nog steeds aan te treffen in genoemde wijken. Hij noemt de villa aan de Zijpendaalseweg 85 uit 1908 die mogelijk door architect W.J. Eich werd ontworpen. Ook het (in 1964 gesloopte) Jachthuis op Landgoed Gulden Bodem had veel houtwerk in de trant van de chaletstijl. Het werd in 1872 gebouwd voor W.G. baron Brantsen. Vele foto’s veraanschouwelijken zijn betoog.

Willem Diehl

Het gaat te ver om alle bouwstijlen uit diverse tijdsperioden, waarvan in Arnhem gelukkig nog voorbeelden te vinden zijn, hier nader te duiden. Als laatste stroming noemt hij Nieuwe Kunst en einde van het historisme. In woord en beeld staat hij daarbij stil bij het fraaie winkelpand op de hoek Vijzelstraat en Mariënburg uit 1908. Lavooij schrijft voorts dat veel woonhuizen in de Burgemeesters- en Transvaalbuurt zijn in te delen bij de Nieuwe Kunst en dan met name de woonhuizen die de Arnhemse architect Willem Diehl (1876-1959) aan het begin van zijn carrière bouwde.

Al met al een leerzaam boek, dat mij vanwege zijn inventariserende opzet vooral geschikt lijkt voor studenten aan ArtEZ Academie van Bouwkunst. Hoewel, hardcore Arnhem-liefhebbers zullen er eveneens genoegen aan beleven.

Beeld: Lorentz HBS aan de Schoolstraat gebouwd in 1904. Foto: Gelders Archief, 1958.

Reacties

Over de auteur

Kees Crone
Kees Crone is journalist en columnist. Hij publiceerde een aantal boeken over Arnhem en schrijft regelmatig op Arnhem-Direct. Hij is bovendien secretaris van de Vereniging Stadsschoon Arnhem.