Bijbel voor Stadsgilde-gidsen

Het boek Van Duivelshuis tot Stadstheater van Henk Wentink is een genoegen om te lezen. Een must read voor Arnhem-liefhebbers en stadsgiden. In dit 34e deel in de Arnhemse Monumentenreeks worden alle monumenten van bestuur en cultuur in Arnhem besproken. Dat gebeurt op heldere wijze en levert de lezer geheid weetjes op, die hem of haar eerder onbekend waren.

De Arnhemse Monumentenreeks van Uitgeverij Matrijs bestaat al meer dan twintig jaar. In die tijd slaagt de redactie er bijna altijd in belangwekkende lokale onderwerpen op te voeren. Zo verschenen er gedurende deze periode delen over de wederopbouw van de stad, over Heijenoord, Spijker- en Burgemeesterskwartier, Elden, Presikhaaf, enzovoort. Twintig jaar geleden kwam een deel uit over de voor Arnhem zo belangrijke architect Willem Diehl. U weet wel, de man van Luxor-theater, Vesta-gebouw en het voormalig café-restaurant Royal aan het Willemsplein. Dat deel werd evenals het huidige Van Duivelshuis tot Stadstheater – alsmede overigens het deel over Arnhem-Zuid – geschreven door Henk Wentink.

Architectuurhistoricus

Wentink is architectuur- en kunsthistoricus en werkte lange tijd als beleidsadviseur bij de gemeente Arnhem. De kennis die hij onder andere in die hoedanigheid over Arnhem opdeed weet hij op aansprekende manier uit te dragen. In dit deel beschrijft hij achtereenvolgens de Gebouwen voor bestuur (Duivelshuis, stadhuis, Paleis van Justitie), Gebouwen voor diensten (Waag, Korenbeurs, Postkantoor Jansplein) en Gebouwen voor Cultuur (Theater a/d Rijn, Musis, Conservatorium, Oostpool, KAB-gebouw/Posttheater, Theater Het Hof, Luxor, Schouwburg/Stadstheater Arnhem en Rembrandt Theater).

Van alle genoemde gebouwen gaat hij gedetailleerd in op wanneer ze werden opgericht, welke functie ze hebben of hadden en de (meestal) talloze verbouwingen die zij in de loop der tijd ondergingen. Daarbij verhelderen mooie kleurenfoto’s de teksten. Zo wist ik bijvoorbeeld niet dat het voormalige postkantoor aan het Jansplein ook een riante dienstwoning voor de directeur bevatte.

‘Aan de Muzen gewijd’

Musis Sacrum behandelt Wentink – inclusief alle verbouwingen en sloopgeschiedenissen – uitvoerig. De 171-jarige ‘cultuurtempel’ is volgens hem een aaneenschakeling van verbouwen, aanbouwen en nieuwbouwen. Dat het daarbij al die tijd vele controversen en dito politiek gekrakeel opleverde, vermeldt hij terloops. De recentste aanpassing met de nieuwe Parkzaal als schakel tussen de Lauwersgracht en het Velperplein kan zijn waardering wel wegdragen. Hij schrijft: “Zowel het oude als het nieuwe deel sluiten mooi en respectvol op elkaar aan en vergroten de beleving van de singels”.

Over het Stadstheater, voorheen de schouwburg, vertelt hij allereerst over de voorganger

van het huidige gebouw. De schouwburg die later (in 1938) opende werd bij de Slag om Arnhem in 1944 fiks beschadigd. Reden genoeg voor herbouw aangezien een zichzelf respecterende stad een respectabel gebouw voor toneel- en balletuitvoeringen nodig heeft. Wentink is minder te spreken over de aanbouwen aan de zuidzijde van het oorspronkelijke ontwerp. De symmetrie en de zorgvuldige compositie van de verschillende bouwdelen en -volumes werd ermee doorbroken. Anno 2018 denkt de gemeente Arnhem na over een eventuele herinrichting van het belendende Koningsplein en alweer een mogelijke verbouwing van de schouwburg. Fijntjes merkt Wentink op: “Het zou goed zijn als het veelgeplaagde gebouw dan wordt ontdaan van alle aan- en verbouwen van de afgelopen vijftig jaar”. “Zoals ook bij Musis Sacrum gebeurde”, voegt hij toe.

Beeld: Postkantoor Jansplein, 2009, foto Gerdien Mogendorff, Gelders Archief, nr. 1501-01-1101

Verbouwing Musis Sacrum bijna gereed, juni 2017, foto Mimi Turk, Gelders Archief, nr. 1566-1365

Reacties

Over de auteur

Kees Crone
Kees Crone is allereerst journalist en daarna schrijver. Hij houdt van zijn geboortestad. Zijn laatste boek uit 2018 heet daarom: Arnhem gezien door Crone.