Het is november als Jan Floor, parkwachter van de gemeente Arnhem zich meldt voor de herfstwandeling in Park Sonsbeek. Tijd om te kijken hoe het park erbij ligt in dit seizoen, tijd om de nieuwe plannen te bespreken en tijd voor paddenstoelen, want de herfst is natuurlijk bij uitstek het paddenstoelen seizoen. De zon schijnt en voor november zit er nog redelijk wat groen blad aan de bomen.
Door Gabrielle Zeevenhooven
De wandeling begint bij de Hertenkamp. Aan het hek hangen aanplakbiljetten “Behoud de hertenkamp”. In de nieuwe beleidsvisie wordt het voorstel gedaan om de hertenkamp op te heffen en op die plek een ligweide te maken. De Vrienden van Sonsbeek zijn een actie gestart om de hertenkamp te behouden. Uiteindelijk moet de Arnhemse politiek hierover een besluit nemen.
Laanbeuken onder druk
De Tellegenlaan is een van de lanen uit het originele ontwerp van het park, een verhard pad met aan twee zijden groene beuken. De meeste mensen denken bij paddenstoelen aan champignons of cantharellen en eekhoorntjesbrood. Maar hier is het een ander verhaal. De eerste grote laanbeuk blijkt aangetast te zijn door de honingzwam, een parasitaire paddenstoel die zich hecht op de wortels van de beukenboom en de boom onder de grond wegvreet. Om de hele boom heen staan grote bruinzwarte paddenstoelen tussen de stam en de grond. Na de eerste boom blijkt bijna iedere boom langs de laan aangetast te zijn. Dit geeft aan dat de bomen langs de laan het moeilijk hebben. Floor: “De beuk houdt van nature van een vochtig klimaat. De beuken hebben te lijden onder de droge zomers van tegenwoordig. Zeker deze laanbomen met hun wortels onder de verharding zijn extra kwetsbaar voor de extreme droogte van deze zomer. En wanneer een boom minder vitaal is kan de paddenstoel zijn werk doen. Namelijk het opruimen van aangetast hout”.
Wat in het bos ligt, blijft in het bos
Volgende stop is bij een grote eik. Hier staat een groep grote roestbruine paddenstoelen met een leerachtig uiterlijk op de wortels van de eik. Dit is de biefstukzwam. Floor : ”Deze eik is op termijn ten dode opgeschreven. De biefstukzwam is net als de honingzwam een parasiet in dit geval op de eik. Deze paddenstoel dringt via een wond het witte hout van de stam binnen en tast de boom aan. Afhankelijk van waar hij staat wordt de boom gekapt of mag hij vanzelf omvallen. Tegenwoordig doen wij aan natuur-volgend beheer. Dus wij ruimen het dode hout niet meer op. Wat in het bos ligt, blijft in het bos. Alleen als een boom een gevaar is voor de wandelaars wordt hij omgehakt en voor zover hij in de weg ligt, weggehaald. We willen ook geen stammen met zichtbare zaagsneden langs de paden. Het moet er natuurlijk uitzien.“
Het beheer van de toekomst
Bij natuur-volgend beheer zou je denken dat de parkwachter zijn wandelingetje doet en verder op zijn handen zit en de natuur het zelf laat uitzoeken. Niets is minder waar. De parkwachter en zijn medewerkers zijn voortdurend aan het monitoren hoe de bomen erbij staan. Ze zien welke bomen het moeilijk hebben en aan vervanging toe zijn en welke andere soorten, beter bestand tegen het drogere weer van tegenwoordig, hun plaats zouden kunnen innemen. Daarnaast wordt ook steeds gekeken waar beeldbepalende bomen geplant kunnen worden, een groepje thuja’s bij de hertenkamp en nieuwe lariksen, als de oude exemplaren op omvallen staan, om steeds het aanblik van het park te verfraaien. Park Sonsbeek blijft een park en wordt nooit een gewoon bos.
Geheimzinnig netwerk onder de grond
Het mycelium, de schimmeldraden van de paddenstoel vormt de onzichtbare verbinding van groei en verval in het hele park. Iedere omgevallen boom die in het park blijft liggen, wordt door een passende paddenstoel aan- en opgevreten. Jan Floor wijst de tondelzwam aan, een soort schotelachtige bruine zwam De naam zegt het eigenlijk al, mensen namen vroeger de smeulende paddenstoel mee om een nieuw vuur mee aan te steken. Ook de tondelzwam is een parasiet die zijn gastheer (de boom) langzaam aantast en op termijn doet omvallen. En tenslotte vinden we op een enorme omgevallen dennenboom warempel nog een maaltje oesterzwammen, ook parasieten maar heel goed te eten. Toch nog iets te oogsten uit het stadspark. Opkomst en verval is het stille verhaal van de herfst in het park.