Er zijn in Arnhem nogal wat problemen. Armoede, een tekort aan betaalbare woningen, wachtlijsten in- en de kwaliteit van de jeugdzorg, passende werkgelegenheid en klimaatproblemen. Vrijwel alle politieke partijen in de gemeenteraad willen naar eigen zeggen de komende jaren prioriteit geven aan het oplossen van deze zaken. Je zou denken dat de Arnhemse kiezers in maart jl. massaal gestemd zouden hebben op de partij die dat, volgens hen, het beste zou kunnen. Dat viel tegen. De opkomst, 46,5% was zelfs enkele procenten lager dan bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen.
Door Annemarie van Harten
Hoeveel wordt er gestemd?
Landelijk gezien was de opkomst bij deze verkiezingen 50,9%. En historisch laagterecord. Vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw is de dalende trend begonnen. In die jaren stemde zo’n 75% van de kiesgerechtigden bij de gemeenteraadsverkiezingen. Sowieso is de opkomst bij raadsverkiezingen structureel lager dan bij de tweede kamer verkiezingen. In 2018 ging gemiddeld 55% van de mensen naar de stembus. Arnhem heeft altijd een paar procent onder het landelijk gemiddelde gezeten. Dat is interessant, vooral omdat van alle provincies Gelderland, van de twaalf provincies, op de derde plaats staat wat opkomst betreft. Geen slechte score.
Hoe is het bij de buren?
De opkomst in Nijmegen was deze keer 54%, met als winnaar GroenLinks. De (lokale) Stadspartij Nijmegen eindigde als tweede. In de kleine gemeente Rozendaal was de opkomst 80%. Er zijn drie lokale partijen in de gemeenteraad gekomen en geen enkele landelijke partij. De gemeente Renkum had een opkomstpercentage van 60,85%. Ook hier was een lokale partij, Gemeentebelangen, de grootste. GroenLinks eindigde hier als tweede. Tenslotte de gemeente Ede, waar ook Bennekom en Lunteren onder vallen. Deze dorpen liggen op de zogenoemde ‘Biblebelt’ dus is het geen verrassing dat de SGP en de CU als grootste partijen uit de bus kwamen. Wat ook opvalt is dat in deze gemeente vier lokale partijen in de Raad zijn gekozen, waarbij Gemeentebelangen direct na de CU is geëindigd. De opkomst lag in de gemeente Ede boven de 60%.
Lokale Partijen
Voor we kijken naar mogelijke redenen waarom er in Arnhem zo weinig gestemd is, kunnen we de conclusie trekken dat in onze stad, maar ook landelijk, de lokale partijen zijn gegroeid of als nieuwkomer in de Raad zijn gekomen. In Arnhem is Arnhem Centraal (AC) als één van de winnaars van drie naar vier zetels gegaan. Zij doen weer mee met de coalitie onderhandelingen. AC noemt zich rechts noch links. De partij profileert zich als pragmatisch, op een positieve en praktische manier. Dat wil zeggen: luisteren naar de behoeften van de inwoners van de stad en de problemen zichtbaar en direct oppakken, zonder daarbij gebonden te zijn aan richtlijnen van landelijke politieke partijen. Daarnaast lijkt het alsof ieder die op de kieslijst staat een eigen, specifieke achterban heeft. Zo kan Iedere burger zijn eigen aanspreekpunt hebben. Gezien de voorgeschiedenis spreekt de partij veelal kiezers uit Arnhem – Zuid aan. Met de bekende Arnhemmer Bob Roelofs, wethouder in het zittende college en ondernemers uit het centrum komt de partij over als ‘voor ieder wat wils’. Blijkbaar hebben de kiezers dit ook zo ervaren. Toch past het om het niet om een groot overwinningsfeest te vieren. De meeste Arnhemmers zijn niet naar de stembus geweest en hebben hun kiezerspas bij het oud papier gegooid.
Waarom doen de Arnhemmer niet mee met verkiezingen?
Op de avond van de verkiezingen werd de lage opkomst landelijk geduid door de kopstukken van de Tweede Kamer. Het argument dat het te maken zou hebben met de oorlog in Oekraïne was niet lang houdbaar, bleek uit meerdere bronnen. Sowieso vinden mensen gemeenteraadsverkiezingen de laatste decennia minder belangrijk dan de Tweede Kamer verkiezingen. Er is ook minder media-aandacht voor. Niet–stemmers geven grofweg vier motieven. Ten eerste, een gebrek aan interesse. In de tweede plaats vinden veel mensen dat stemmen geen zin heeft. “Wat je ook stemt, er verandert toch niks”. Politici luisteren niet of de partij van jouw keuze komt nooit aan de macht. Verder voeren mensen praktische redenen aan om niet te stemmen. Men is op vakantie, de stempas is kwijt of men heeft geen tijd. Waarom juist in Arnhem de opkomst zo laag is, is zonder verder onderzoek, niet gemakkelijk te duiden. Duurt het in Arnhem te lang voordat problemen die al jarenlang spelen (woningnood, armoede, wachtlijsten in en kwaliteit van de jeugdzorg en criminaliteit) zichtbaar aangepakt en opgelost worden? Misschien is het vinden van redenen van de lage opkomst wel een van de eerste agendapunten voor de nieuwe gemeenteraad. Zij willen immers gekozen worden. Is het een idee om de Rekenkamer direct een suggestie te laten doen voor een onderzoek? De Rekenkamer stelt zich bij onderzoeken de vraag: “Bereikt het gemeentebestuur de doelen die ze heeft vastgesteld en wordt het geld op een goede wijze besteed?” Partijen ontvangen geld en besteden er een aanzienlijk deel van aan rond de verkiezingscampagne. “Ga stemmen” is de oproep die we krijgen door de burgermeester of andere volksvertegenwoordigers. Als deze volksvertegenwoordigers ons en zichzelf serieus nemen, willen ze weten waarom het grootste deel van de bevolking die oproep naast zich neerlegt.