Het nieuwste fenomeen in de gemeente Arnhem. Wip je tegel en nog liever tegels en ruil ze in voor groen. Een plantje voor een tegel. Het plantje krijg je cadeau van Arnhem Klimaatbestendig, een organisatie die iets wil doen aan de verharding van de stad. Want hoe meer steen, tegels en asfalt hoe meer hitte in de zomer en wateroverlast bij heftige buien. Vandaar tegelwippen.
Door Gabrielle Zeevenhooven
Ik zit in het hol van de leeuw der tegelwippers op de Molenplaats Arnhem, bij de witte watermolen, samen met Bert Roete en Willem Hofstede, de generaals van de slag om de tegel in Arnhem. Beide mannen maken deel uit van de organisatie Arnhem Klimaatbestendig, een platform dat overheden, bedrijven en burgerinitiatieven met elkaar verbindt allemaal om de stad klimaatvriendelijker te maken.
Bert vertelt mij hoe het allemaal begon: “In 2014 liep tijdens een enorme stortbui de halve binnenstad onder. Op de Hommelseweg stond het water tot de knieën en het stroomde met enorme snelheid naar beneden. Dit is een gevolg van de klimaatverandering, want daardoor krijg je de extreem warme zomers van de laatste jaren maar ook hele felle buien met heel veel water tegelijk. En dat water moet dan in een klap afgevoerd worden door de riolering. En dat past niet. Vandaar overstroming. In eerste instantie ging de gemeente op pad om oplossingen te bedenken in de openbare ruimte, maar daarnaast ontstond het idee; Waarom kan de Arnhemse burger ook niet zijn steentje bijdragen en met name weghalen. Het regenwater kan dan gewoon in de grond verdwijnen en hoeft niet afgevoerd te worden. Maar dat moet dan wel een beetje georganiseerd en begeleid worden. Daarmee was het platform Arnhem Klimaatbestendig geboren. We zijn geen overheidsinstantie maar we ontvangen wel subsidie.”
Wedstrijd tussen Arnhem en Nijmegen
In Amsterdam en Rotterdam werd er vorig jaar al een wedstrijd gedaan tussen beide steden wie de meeste tegels zou weghalen. En dat idee is dit jaar een landelijke wedstrijd geworden. En natuurlijk deed Arnhem mee. “En”, zo zegt Bert; “wij hebben ook Nijmegen bij de competitie betrokken, de twee grootste steden van Gelderland dus”. Per 30 september is de wedstrijd gesloten. De gemeente, waar tot die datum de meeste tegels zijn gewipt, krijgt een gouden (nou ja) tegel aangeboden.
Willem, de tegelkoning, die belast is met de coördinatie van het project vertelt me; “Die gouden tegel krijgen we niet, maar we proberen wel meer tegels te wippen dan de gemeente Nijmegen. Je mag er geen voetbalwedstrijd van maken natuurlijk, maar competitie is er wel. Het is tot nu toe een nek aan nek race maar helaas ligt Nijmegen voor.”
Inmiddels is bekend dat Arnhem met meer dat 40.000 gewipte tegels gewonnen heeft van Nijmegen en de nummer 1 van Gelderland is geworden!
Het klimaat redden door tegelwippen
Mijn vraag is natuurlijk; hoe belangrijk is dat tegelwippen als maatregel tegen gevolgen van klimaatverandering? “Nou ja” zegt Bert “Hiermee gaan we de klimaatwedstrijd niet winnen. Er is veel meer voor nodig dan geveltuintjes maken en her en der de tegels uit de tuinen halen. Maar wat wel belangrijk is, is dat hierdoor iedereen kan meedoen, arm of rijk, mensen met een grote tuin of mensen met een klein tuintje van een woningbouwvereniging.” “En” vertelt Willem; “Je ziet dat juist in wijken waar je normaal met dit soort klimaatmaatregelen geen voet aan de grond krijgt, mensen geïnteresseerd zijn. In Malburgen helpen ze elkaar met de geveltuin. Ze activeren elkaar. Je krijgt in een keer een stuk meer betrokkenheid door zoiets simpels als een paar tegels uit je voortuintje halen en er een paar plantjes inzetten. Voor het aanleggen van een geveltuin, die dus eigenlijk op de stoep ligt in de openbare ruimte, moet wel toestemming gevraagd worden en je moet ook beloven dat je hem gaat onderhouden.”
“In de wijk Klarendal zijn heel wat straten vergroend en de bewoners zijn druk met planten en onderhouden. Juist die betrokkenheid is zo leuk om te zien. Je komt letterlijk bij mensen op de stoep en je gaat in gesprek over het belang van de vergroening, maar ook over wat voor ideeën ze zelf hebben”.
De strijd om de regenton: komt de woningbouwvereniging over de brug?
Met de eigenlijke wedstrijd achter de rug is mijn volgende vraag: En nu? Volgend jaar weer een wedstrijd tegelwippen? Bert: “Het tegelwippen is wat ons betreft een groot succes, maar we willen nog meer. We zijn in gesprek met de woningbouwverenigingen in Arnhem om te kijken wat zij kunnen doen aan klimaatvriendelijke maatregelen. Bijvoorbeeld een regenton aanbieden aan de huurder en die dan ook aan de regenpijp koppelen. Dat zijn kleine maatregelen maar die kunnen wel helpen om het water op te vangen van die enorme plensbuien en via je regenton kun je in droge tijden je plantjes water geven. Een groen dak op de schuur. Ook iets wat je in een huurwoning niet zo snel doet. Maar de woningbouw vereniging kan dat faciliteren. Daarnaast kijken wij wat we kunnen doen op bijvoorbeeld bedrijventerreinen en natuurlijk hebben we contact met de gemeente over maatregelen in de openbare ruimte. Denk aan het planten van meer bomen. Bomen geven koelte in onze nieuwe warme zomers en ze slaan ook heel veel water op.”
Groene gevels en plantenruil-kastjes
“Maar volgend jaar willen we ook in gesprek met buurtbewoners over nieuwe ideeën om te vergroenen. Sommige mensen willen bijvoorbeeld een groene gevel. Wij willen ze gaan helpen met adviezen over de soort beplanting en de aanleg. Dat kan een druif zijn, of een andere bloeiende plant. Vooral bloeiende planten en struiken met fruit zoals wijnranken doen het goed. Daar houden mensen van. We helpen mensen ook om plantenruil-kasten neer te zetten. Dat is net zoiets als een boekenruil-kast maar dan voor planten. Iedereen kan zijn planten zo aan anderen doorgeven. Op dit moment geven we aandacht aan het vergeten plantseizoen. De herfst is eigenlijk het beste seizoen om de tuin op te knappen en nieuwe planten aan te planten. De plant heeft dan minder water nodig en maakt vast gezonde wortels aan voor volgend jaar. Vroeger plantte iedereen plantgoed aan in de herfst. Dat gaan wij weer onder de aandacht brengen.”
Het is duidelijk dat de mannen van Arnhem Klimaatbestendig nog lang niet klaar zijn met het bedenken van slimme strategieën om ons, naïeve burgers, aan het planten te krijgen. In onze tuinen, in onze geveltuinen, in onze boomspiegels. En dat is niet omdat de stad er dan mooier uit ziet, maar vooral om in de toekomst onze voeten droog te houden. Of om wat verkoeling te brengen in de zomerse hittegolven die eraan zitten te komen.
De boodschap is duidelijk. Ik ga naar huis, een geveltuin aanleggen nu het nog kan.
Voor alle informatie over tegelwippen, geveltuinen, boomspiegeltuinen en meer zie: www.arnhemklimaatbestendig.nl