Een graf in de wolken is prachtig proza

In de maand dat de Slag om Arnhem optimaal aandacht krijgt, lanceerde Willem van Zadelhoff zijn boek Een graf in de wolken. De roman beschrijft een complexe (liefdes)geschiedenis die zich afspeelt gedurende de Duitse bezetting en wederopbouwtijd. De jeugdige hoofdpersonen Leonard Keller, Daniël Morgenstern en Dora Kats hebben een driehoeksrelatie, die nog lang ná de oorlog haar uitwerking heeft. Belangrijke plaats van handeling is Arnhem.

Leonard heeft verkering met Dora maar is tevens verliefd op Daniël. Dora heeft dat door en gedoogd zijn gevoelens waar zij zelf ook met Daniël vrijt. Het hele joodse gezin Morgenstern inclusief Daniël wordt door de Duitsers opgepakt, gedeporteerd en vermoord. Leonard is ontroostbaar. Dora die de verkering met hem uitmaakte zoekt troost in de armen van de Duitse soldaat. Na de oorlog komt Leonard terug in het volkomen vernielde Arnhem. Alles herinnert hem daar nog aan Daniël. Dora wordt als moffenhoer kaalgeschoren en belandt in een interneringskamp. Maar dit is pas op de helft van het boek. Ná de oorlog als beiden hun leven weer hebben opgepakt, ontmoeten Leonard en Dora elkaar weer.

Sereen

Sereen en zonder pathetiek vertelt Van Zadelhoff het verhaal, waar het liefdesavontuur en alle oorlogsperikelen er omheen toch dramatisch genoeg zijn. Het tweede deel van het boek behandelt de levens van Leonard en Dora ná de bevrijding. Dan blijkt dat zowel Dora als Leonard – elk op eigen wijze – slachtoffer van de geschiedenis zijn. Leonard staat op het punt om in het huwelijk te treden met een vrouw, terwijl Dora – zoveel jaren na de Tweede Wereldoorlog – nog steeds niet los is van haar tijdens de evacuatie in 1944 gesneuvelde Duitse militair.

Heldere stijl

Willem van Zadelhoff werd in 1958 in Arnhem geboren. Hij studeerde aan de Arnhemse Toneelschool (1982) en woont al decennia in Antwerpen. Hij debuteerde in 2003 met de roman Een stoel. De jaren erna volgden Holle haven (2006), Vuur stelen (2008), Tijd en landen (2008), Ga niet weg (2010), Het ei van Fabergé (2014) en De nachten van Hofman (2015).

Een graf in de wolken (2019) is een adembenemend en zorgvuldig gecomponeerd universeel verhaal over mensen en hun relaties tot elkaar. Van Zadelhoff schrijft in heldere stijl zonder enig effectbejag. Het feit dat Van Zadelhoff de stad, Arnhemse locaties en straatnamen kent, geeft in ieder geval voor mij een extra dimensie aan het boek. Zo woonde Daniël ooit korte tijd op de Brouwerijweg, was Musis Sacrum in de oorlog Wehrmachtsheim, en erfde de broer van Dora een stuk bouwgrond aan de Hulkesteinseweg, de straat waar ik vier jaar ná de oorlog werd geboren.

Willem van Zadelhoff is nog geen gevestigde naam in de Nederlandse letteren. Mijns inziens onterecht. Ik kijk uit naar zijn komende publicaties. Trouwens, het verhaal lijkt mij een voortreffelijk uitgangspunt voor een filmscenario.

Beeld: Brouwerijweg gezien vanaf de Amsterdamseweg met een Duitse wegversperring, 1945, foto uit collectie Nico Kramer, Gelders Archief, nr. 1584-608. Het gezin Morgenstern woonde kort in het bovenhuis achter de eerste boom rechts.

Reacties

Over de auteur

Kees Crone
Kees Crone is allereerst journalist en daarna schrijver. Hij houdt van zijn geboortestad. Zijn laatste boek uit 2018 heet daarom: Arnhem gezien door Crone.