Tram toeristische trekker in Openluchtmuseum

In 1959 wilde je wel weten Arnhem bezocht te hebben. De thuisblijvers ontvingen een ansichtkaart met daarop vijf Arnhemse taferelen. De Rotterdamsche Bank bestaat niet meer en is net als het naoorlogse centraal station gesloopt. Het Hert van Pompon domineert nog steeds het Willemsplein en de Apeldoornsestraat en het Openluchtmuseum ogen nog ongeveer als toen. Sinds 1996 zijn de verschillende oudere en nieuwe attracties in dat museum per eigen tramringlijn bereikbaar.

In 1912 werd het Nederlands Openluchtmuseum opgericht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het museum gesloten. In de bezettingsjaren hadden de Duitsers geen interesse in de permanente expositie. Na de Slag om Arnhem in 1944 – u weet wel: a bridge too far – moest de stad worden ontruimd: Arnhem als frontstad. Arnhemmers werden dakloos en zeshonderd evacués en verzetsmensen klopten aan bij de museumpoort. Het gerucht van deze veilige schuilplaats had zich als een lopend vuurtje door de stad verspreid. Uiteindelijk verbleven de vluchtelingen tot januari 1945 in de expositiegebouwen. Er vond weliswaar een razzia onder hen plaats en er was zelfs een fusillade. Na de bevrijding werd de oorlogsschade in het museum hersteld. Zo had een Duitse V1-bom begin 1945 een tentoonstellingsgebouw – waar tot kort daarvoor nog tientallen mensen woonden – verwoest.

Enka spons

In de decennia erna werd de een na de andere attractie toegevoegd aan de collectie. Zo kunnen bezoekers nu de Zaanse Schans bezoeken, terug naar de jaren zeventig gaan, papier scheppen, sfeer proeven in een Amsterdamse achterbuurt, poffertjes eten, enzovoort. Om de verschillende hoogtepunten makkelijk te kunnen bereiken rijdt er als extra trekpleister een elektrische tram. Er werd zelfs een replica van een deel van de in 1944 verwoeste Arnhemse tramremise voor gebouwd. Bovendien is een Arnhemse tram uit 1929 gereconstrueerd, die in 1998 bij het Openluchtmuseum in gebruik werd genomen. De tramdienst wordt voorts uitgevoerd met oud materieel afkomstig van de Rotterdamse en Haagse tram. De enige Amsterdamse tram is de railreiniger Rr3, gebouwd in 1958. Op deze tram prijkt het reclamebord: Haal de Enka spons erover. Dit om maar aan te geven hoe belangrijk de Enka fabrieken destijds voor Arnhem waren. De slogan voor de toen revolutionaire viscosespons werd lang geleden door Enka publiciteitsmanager C.C.S. Crone (1914-1951) bedacht. Onderzoek wees uit dat deze slagzin ook n√° zijn overlijden nog tientallen jaren werd gebruikt. Zo kon het dat op deze oorspronkelijk Amsterdamse tram uit 1958 nog steeds deze slogan staat.

Beeld: Groeten uit Arnhem; Rotterdamsche Bank, Openluchtmuseum, station, Apeldoornschestraat, Hert van Pompon (midden), ansichtkaart, augustus 1959, Gelders Archief

Foto Kees Crone, werktram in remise Openluchtmuseum. De railreiniger wordt ingezet voor onderhoud aan het tramtracé, april 2010

Zwart/wit foto, werktram, 1960-1965, fotograaf onbekend, uit: verzameling tramvrijwilliger René Platjouw. Foto werd gemaakt op het Amsterdamse Beursplein. Platjouw: “Het was in de zogenaamde Bijenkorf-lus rond dit gebouw. Tegenwoordig kan dat niet meer, want er staat nu een grote parkeergarage.” “Er waren altijd twee man op de wagen aanwezig, ook al omdat er bij wissels vaak achteruit gereden werd om dan de andere tak te zuigen. Toentertijd waren ook nog veel wissels niet elektrisch bedienbaar en ging één van de twee uit de wagen om de wissel met de hand om te gooien.”

Tag: Zie ook de tag Ansichtkaarten voor méér beelden van en verhaaltjes over het Arnhem-van-weleer.

Reacties

Over de auteur

Kees Crone
Kees Crone is journalist en columnist. Hij publiceerde een aantal boeken over Arnhem en schrijft regelmatig op Arnhem-Direct. Hij is bovendien secretaris van de Vereniging Stadsschoon Arnhem.