Vorige week verscheen bij Uitgeverij Parkstraat het kloeke boekwerk ‘De nieuwe Canon van Arnhem’. Het schetst de Arnhemse historie in veertig kennisvensters. Of – eenvoudiger gesteld – in veertig hoofdstukjes, vertelt schrijver Jan de Vries over het eeuwenoude wel en wee van de stad Arnhem en haar nabije omgeving.
door Kees Crone
Als recensent maak je allereerst een vergelijking met de Vries’ vorige boek op dit terrein, getiteld ‘De Canon van Arnhem’. Hij schreef dat samen met Bob Roelofs, die nu een adviserende rol vervulde. Wat zijn de belangrijkste overeenkomsten en verschillen tussen dit boek en zijn tegenhanger uit 2008. Wat hetzelfde bleef zijn de veertig blikken op de stad. Die variëren van de ‘IJstijden en de Arnhemse stuwwal’, via ‘Enka’, ‘Crisisjaren’, ‘Kema en Giro’, enzovoort, tot de historische hitparade in het 40ste venster ‘Een tien voor Arnhem’. Een tijdspanne van pakweg 150.000 jaar waarin de auteur aantrekkelijk en rijk geïllustreerd vertelt wat er zich in al die eeuwen op hoofdlijnen voordeed.
Het belangrijkste verschil is de omvang van het boek en de iets andere duiding per venster of onderwerp. Kwam in 2008 de verdwenen ASM-scheepswerf er nog summier in tekst en beeld vanaf in het nieuwe boek van De Vries wordt uitgebreider bij de Arnhemsche Stoomsleephelling Maatschappij (ASM) stilgestaan. Weliswaar was ASM in 2008 ook al ontmanteld, maar nu wacht het Stadsblokkenterrein op een nieuwe (woon)bestemming. Of zoals De Vries het in zijn Inleiding verwoordt: ‘het verleden is voorbij, maar onze kijk daarop en de presentatie daarvan – de geschiedenis – verandert voortdurend.
Slavernij
Venster 22 heet nu Zypendaal (spreek uit: Siependaal), Riante buitenplaatsen dankzij ‘de Oost’ en ‘de West’. In 2008 heette dit venster Haagje van het Oosten, 19e eeuw. Het bestaande huis op Zypendaal kon met behulp van “slavernijgeld” in 1762 worden uitgebouwd tot een fraaie buitenplaats. De Vries vertelt dat rijke burgers geld verdienden aan beleggingen in plantages en handelsondernemingen in kolonies in ‘de Oost’ (Indonesië) en ‘de West’ (Suriname). “Zo droeg Arnhem bij aan het in stand houden van het koloniale beleid en de slavernij”. Een opmerkelijke aanpassing door De Vries, dunkt mij. Het brengt in ieder geval burgemeester Ahmed Marcouch in het ‘Woord vooraf’ tot de verzuchting: “Wat bezielde mijn voorganger Pels Rijcken (1817-1884)?” In zijn werkkamer in het Duivelshuis ziet hij – tot zijn afschuw – in glas-en-lood diens familiewapen met daarin vermoedelijk twee tot slaaf gemaakte mensen.
Multicultureel
In deze uitgave rept De Vries van ‘Multiculturele stad’ waar dat in 2008 Multicultureel Spijkerkwartier, vanaf 1955 werd genoemd. De wereld verandert, zo ook in het Arnhemse. Nu noemt hij de opvang van asielzoekers, de toestroom van (oorlogs)vluchtelingen uit Syrië (2015), Afghanistan (2021) en Oekraïne (2022). Maar de oprichting in 1969 van de Stichting Huisvesting Buitenlandse Werknemers (Stihubu) wordt ook in deze uitgave gewoon meegenomen. Nu onder meer met een fraaie foto van een Turks gezin in het Klarendal van 1977. Ook noemt De Vries het vroegere Hovi (Hotel voor iedereen) aan de Hommelseweg. Dat hotel wordt overigens afgebeeld in het nog te verschijnen boek ‘Árnhems Meisje is 40+ en volwassen’. Corrie du Bois-van der Kamp verdiende er – voor het huisvesten van gastarbeiders in o.a. dat hotel – in 2004 het eerbetoon Arnhems Meisje mee.
IJstijd
Arnhem-adepten dienen het boek vooral aan te schaffen. Voor nog geen 25 euro krijgt u een prachtig geïllustreerd boek over 150 eeuwen Arnhem. Van de IJstijd en Arnhemse Stuwwal tot en met historisch (hit)parades.
Beeld: fotograaf Henri ter Hall, Zijaanzicht Kasteel Zijpendaal in 2003, Gelders-Archief, nummer 1501-01-1292
