“Want als wij er niet meer zijn, weet niemand hoe erg het was” evacuee Slag om Arnhem.
In het project IK KOM TERUG -herinneringen aan de evacuatie- worden de herinneringen van burgers die na de Slag om Arnhem (1944) huis en haard moesten verlaten verzameld en vastgelegd.
De evacués raakten veel kwijt: hun huis, hun huisraad, De evacuatie, de terugkeer en de wederopbouw zijn nog altijd onderwerpen waar de vluchtelingen van toen weinig over praten, omdat die generatie, die nu 80+ is, geacht werd niet terug te kijken maar juist vooruit! Deze burgerslachtoffers voelen zich verbonden met de huidige vluchtelingen. ‘Alsof wij onszelf weer zien lopen’. De herinneringen geven inzicht in de impact van de evacuatie en van het ‘vluchteling-zijn’; toen en nu en vergroten bij naoorlogse generaties de waarde van vrijheid en de bereidheid hiervoor te zorgen.
Nu het WO2- verleden steeds meer besproken kan worden, duiken er in heel Nederland steeds meer verhalen op over de evacuatie als gevolg van de Slag om Arnhem en de impact ervan op de evacués en de gastgezinnen. De oud-evacués geven aan hun beleving van de geschiedenis vast te willen leggen “Want als wij er niet meer zijn, weet niemand hoe erg het was”. Ook bij diverse families leeft de behoefte om het evacuatie verleden te delen. Daarom is het nu de tijd om de verhalen te bundelen en te delen met eigen maar ook andere families. De herinneringen worden invoelbaar gemaakt en doorgegeven aan huidige en volgende generaties.
Herinneringen doneren
Vanaf 8 juli t/m 15 oktober 2022 kunnen alle evacuees, nabestaanden, familie en gastgezinnen hun herinnering aan de evacuatie doneren. Alle herinneringen worden vastgelegd in het archief van het Airborne Museum en gedocumenteerd op een website. Twintig verhalen worden in het najaar van 2022 geselecteerd en verder uitgediept. Van deze verhalen wordt een podcast-serie en een expositie gemaakt. De expositie is te zien vanaf het voorjaar van 2023 t/m oktober in de Airborne Region; Arnhem, Renkum, Ede en Overbetuwe.
Herinneringen kunnen worden aangemeld via de website www.airbornemuseum.nl/ikkomterug. Er wordt gevraagd naar contactgegevens, enkele feitelijkheden over de Slag om Arnhem en een hele korte samenvatting van de herinnering. Ook kan worden vermeld of er voorwerpen zijn die iets met de herinnering te maken met de herinnering. Na het insturen van het formulier wordt er telefonisch contact opgenomen door een interviewer van de projectorganisatie.
De evacuatie
Tijdens WO2 moesten velen in opdracht van de Duitse bezetter hun woning verlaten om ergens anders onderdak te krijgen. Sommigen bij vrienden en familie, anderen bij wildvreemden. Na het mislukken van de Slag om Arnhem moesten bijna 100.000 Arnhemmers in september 1944 de stad uit. Dat was het begin van een massale uittocht: uiteindelijk lieten zo’n 250.000 Gelderlanders huis en haard achter. Overal in de provincie, maar later ook in de rest van Nederland, werden deze gezinnen opgevangen. Zo goed en kwaad als het maar kon. De meesten moesten diverse keren wisselden van opvangadres. Pas een jaar later (september 1945) kregen de laatste evacués het bericht dat zij terug mochten keren naar hun verwoeste stad. Op de puinhopen bouwden zij hun leven weer op.
De projectorganisatie van IK KOM TERUG bestaat uit een samenwerking tussen projectpartners; Airborne Region, Bureau Kessel, Airborne Museum Hartenstein en het Nederlands Openluchtmuseum.
Het project komt tot stand dankzij:
Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Airborne Museum Hartenstein, Nederlands Openluchtmuseum, Airborne Region en Bureau Kessel.