Elderveld
Oppervlakte: 227 ha
Aantal inwoners: 8.770
Afstand tot de binnenstad: 4,5 kilometer
“Er is geen enkele wijk in Arnhem die dit heeft. Elderveld prijst zich gelukkig.” Aan het woord is Fred van der Stap, voorzitter van de Biologische Tuinvereniging Elderveld (BTV Elderveld). Hij heeft zojuist een rondleiding gegeven over het tuinencomplex, een uitgestrekt terrein dat een groeiende, bloeiende brug vormt tussen Elderveld en Meinerswijk, en kijkt om zich heen. “Het is eigenlijk een stiltegebied midden in de stad.”
door Hilde Wijnen
De Schuur
Het is lang niet het enige wat er te vertellen valt over de tuinvereniging, zo blijkt als we verenigingsgebouw De Schuur binnengaan voor een vers kopje koffie. Aan tafel schuift ook Wim Schennink aan, die verbonden is aan de Romeinse tuin, waarover later meer. In het sfeervolle clubhuis zijn de sporen van vroeger duidelijk te zien: de voormalige boerenschuur heeft balken aan het plafond en ringen aan de muur waar de koeien stonden. Er is zelfs nog een voederbak. Tegen de achterwand is een prachtige historische voorstelling van de omgeving te zien, getekend door vrijwilligers. “Dat slootje, dat is de Grift, daar is de molen, de kerk, ons complex staat erop, deze boerderij,” wijst Fred. “In 1977 was die nog werkend,” vertelt hij. “Eigenlijk zou de boerderij gesloopt worden. Maar de nieuwe bewoners van de wijk Elderveld protesteerden daartegen. Die vonden dat zonde. Daarna is het een rijksmonument geworden.”
Thuis in de wijk
In de jaren zeventig en tachtig rees in de weilanden van het dorp Elden, dat in de jaren zestig door de gemeente Arnhem werd geannexeerd, de nieuwbouwwijk Elderveld op. De boerderij werd in 1979 gehuurd van de gemeente Arnhem door de in 1975 opgerichte Biologische Tuinvereniging Elderveld. “In 2007 hebben we het gebouw gekocht van de gemeente,” vertelt Fred. “Het is helemaal gerestaureerd. Daar hebben we subsidie voor gekregen.”
De Schuur is inmiddels niet alleen het clubhuis van de 250 tuiniers die aangesloten zijn bij de vereniging, maar ook uitgegroeid tot een centraal punt in de wijk. De klaverjasclub en de schaakvereniging hebben er hun thuis gevonden, SWOA organiseert er middagen voor eenzame ouderen, er worden lezingen en workshops gegeven en markten gehouden. “Ook mensen die niet zo van plantjes houden, komen hier,” zegt Wim. “Het is een heel bijzondere plek. Er is zo veel afwisseling. Er is altijd wat leuks te zien en te doen, te vieren, te rouwen of te trouwen.” Fred knikt. “Afgelopen zaterdag had een van de clubleden nog een feestavond en de dag erna was er een historische lezing.”
De Romeinse Tuin
BTV Elderveld is geen gewone tuinvereniging, zoveel is duidelijk. Op afgebakende hoekjes van het terrein kan fruit geplukt worden door omwonenden, er is een kwekerij, een plantenwinkeltje, een ruilboekenkast: het is te veel om op te noemen. En dan is er nog de Romeinse tuin. Daar komt Wim het verhaal binnenstappen. De historicus wist de verenigingsleden te vertellen dat Elderveld veel ouder is dan een krappe halve eeuw. De grens van het Romeinse Rijk, de Limes, lag aan het begin van onze jaartelling langs de Rijn en liep precies over het terrein van BTV Elderveld. Tegenover het complex, in Meinerswijk, liggen bovendien de restanten van een Romeins Castellum, een fort waar 450 Romeinse manschappen gestationeerd waren om de grens te bewaken. Volgens Wim duurde dat zo’n 400 jaar. Die hele tijd vormden de soldaten er een kleine gemeenschap. “Die Romeinen moesten allemaal gevoed worden, dus ze vroegen de boeren om eten,” vertelt hij. “Dat wat ze kregen was een armzalig voedselpakket. Dat waren die Romeinen helemaal niet gewend! Ze hebben het lokale voedselpakket verrijkt met heel wat nieuwe groente- en fruitsoorten.” Zou het daarom niet leuk zijn, vroeg Wim zich in 2015 af, als een van de volkstuintjes tot Romeinse tuin werd gemaakt? Dat hoefde hij geen twee keer te vragen. “Een hartelijker welkom bestaat niet,” verklaart hij. “Binnen een paar weken was de tuin gerealiseerd. Ik wist niet wat me overkwam! Dat kenmerkt de vereniging ook, de daadkracht.”
2000 jaar geschiedenis
De Romeinse villatuin en de Bataafse boerentuin hebben een prominente plek gekregen op het terrein. Ook is er intussen een Romeinse bijenstal bijgekomen. De kijktuinen worden iedere woensdag verzorgd door de Romeinse club, een stel gepassioneerde vaste vrijwilligers, en staan er piekfijn bij. “Dit is de mooiste plek om mensen over groenten en tuinen te vertellen,” aldus Fred. “Wist je bijvoorbeeld dat boerenkool helemaal geen typisch Nederlandse groente is? Nee, die hebben de Romeinen meegebracht!”
De Limes en het Castellum staan sinds 2021 op de Unesco Werelderfgoedlijst. “We hebben de nieuwbouwwijk Elderveld 2000 jaar geschiedenis gegeven,” zegt Fred, niet zonder trots. Wim: “Een hele eer voor Meinerswijk! Deze locatie is de mooiste buitenlocatie van de Limes. BTV Elderveld overstijgt het belang van de buurt, maar die wordt absoluut niet verontachtzaamd.” Dat klopt, vindt ook Fred. “Er is een grote toeloop vanuit de wijk. De buurt weet ons goed te vinden.”
Vele handen
En o ja, getuinierd wordt er ook. Zonder bestrijdingsmiddelen nog wel. Ook al niet zo vanzelfsprekend. Hoe krijgt BTV Elderveld het allemaal voor elkaar? Vele handen maken licht werk, weet Fred. De vereniging telt veel vaste vrijwilligers, sommigen uit de buurt, anderen hebben een tuin op het complex of hadden dat in het verleden. Zo’n 80 procent van de tuinen wordt onderhouden door Eldervelders. De rest komt uit Schuytgraaf, Malburgen en De Laar. Het is een internationaal gezelschap.
En dan is er natuurlijk nog Fred. Zes dagen in de week, vanaf half elf in de ochtend is hij op het terrein. “Achttien jaar geleden kreeg ik een tuin naast de voorzitter. Nou, dan ben je natuurlijk de klos,” grinnikt hij. “Dan word je overal bij betrokken.” Na acht jaar nam hij het stokje van zijn buurman over en werd hij zelf voorzitter. Zo’n zeventig uren per week draait hij. “Het is een beetje een uit de hand gelopen hobby.” Met een knipoog: “Wat dat betreft had ik beter bij de baas kunnen blijven!”