In Arnhem ging het leven in de jaren veertig gewoon door

Deze week publiceerde Kees Gerritsen het boek Leven in Arnhem in de jaren 40. Het is de opvolger van zijn gelijksoortige boeken die het Arnhem van de jaren zestig en zeventig beschrijven. Wederom hanteert de schrijver een caleidoscopisch aanpak. De Oosterbeekse uitgever Kontrast getuigt van commercieel inzicht door dit boek juist nu op de markt te brengen. Immers, binnenkort is het alweer sinterklaas en kerstmis.

In ‘Leven in Arnhem in de jaren 40’ belicht Gerritsen niet de oorlogshandelingen en de Slag om Arnhem in 1944. Daar verscheen al genoeg literatuur over. Hij concentreert zich in zijn boek op hoe de gewone Arnhemmer de oorlogsjaren en de periode van de wederopbouw beleefde.

Of die gewone Arnhemmer toen wél bestond, weet ik niet. Gerritsen probeert in ieder geval in twintig hoofdstukjes – ik schreef al, het boek is caleidoscopisch van aard – grip op hem te krijgen. Dansen kon nog gewoon bij Henri Wensink in de Parkstraat en voor het wuftere werk bood Heck’s Lunchroom aan de Grote Oord gelegenheid.

Duitse pas

Onder dezelfde noemer ‘Cultuur blijft’ valt te lezen dat in Café Pax aan het Velperplein een orkestje Lang zal ze Leven speelde, vanwege koningin Wilhelmina’s verjaardag. De Duitsers werden daar niet blij van, zagen het als een demonstratie en arresteerden de muzikanten. Het motto was in de ‘Duitse pas’ lopen om problemen te voorkomen. Na de bevrijding en de terugkeer van de geëvacueerden moest de stad weer opgebouwd worden. Elders in Nederland vonden acties, zoals in Amsterdam, plaats om Arnhem hierbij te helpen. De herwonnen vrijheid wordt onder andere gevierd met bevrijdingsoptochten en militaire parades. Aandoenlijk zijn de foto’s die na de oorlog de blijheid van de Arnhemmer laten zien. Brave burgers gekleed in hun beste kostuum of jurk zien de fiere Nederlandse militairen aan zich voorbij trekken. Op de achtergrond het hoofdkantoor van de Nederlandse Heidemaatschappij aan de Apeldoornseweg toen het nog geen Arcadis heette.

Jeugd

Gelukkig openen na de oorlog en bevrijding – ondanks de tekorten – behoorlijk wat winkels. Tal van noodwinkels voorzien in een grote behoefte. In de tweede helft van de jaren veertig staan er weer advertenties in de couranten die luxeartikelen en fleurige kleding aanprijzen.

En de jeugd vond in die jaren nog voorbeeldige afleiding en ontspanning in buitenspelletjes als boompje wisselen en landjepik. Binnenshuis snorde de kolenkachel en werden populaire bordspelen als Monopoly en Scrabble gespeeld. De boeken en strips van Dik Trom, Kuifje, Biggles, Joop ter Heul en Kees Norels Engeland Vaarders werden verslonden. Afijn, dat was in de jaren vijftig, in mijn tijd als rechtgeaarde Arnhemse knul niet anders. Naar de verslaglegging over die jaren kijk ik in ieder geval uit. Dit boek over de jaren veertig zal velen – en niet alleen zeventigers en jonge tachtigers – aanspreken. Ik vraag mij trouwens wél af, waarom Kees Gerritsen na zijn publicaties over de jaren zeventig en zestig niet eerst voor de jaren vijftig koos. Van die generatie zijn de meesten nog onder ons. Nou ja, volgend jaar is het weer sinterklaas en kerstmis.

Beeld:

Na de elektrische tram werd trolley 101 in 1949 in Arnhem geïntroduceerd, Gelders Archief, foto Dick Renes, nummer 1583-6967

Interieur trolleybus d.d. 17-06-1949, Gelders Archief, foto Dick Renes, nummer:

1583-6360

Reacties

Over de auteur

Kees Crone
Kees Crone is allereerst journalist en daarna schrijver. Hij houdt van zijn geboortestad. Zijn laatste boek uit 2018 heet daarom: Arnhem gezien door Crone.