Steentjes op het monument

Een kleine maand geleden is er een Joods monument onthuld op de Jonas Daniël Meijerplaats naast de Eusebiuskerk. Op het monument liggen ondertussen steentjes naar Joods gebruik.

Jonas Daniël Meijerplaats

Voor het monument is ongetwijfeld bewust gekozen deze op de Jonas Daniël Meijerplaats te plaatsen. Jonas Daniël Meijer (1780 – 1834) was een Joods rechtsgeleerde geboren in Arnhem, die veel voor de Joodse gemeenschap van Nederland heeft betekend tijdens zijn leven. Op de plek van zijn geboortehuis in de Pastoorstraat is in 1853 de Arnhemse synagoge gebouwd en in 2003 is het plein – eerder de Kippenmarkt – naar hem vernoemd. Op die plek stond tevens ooit de Israëlitische godsdienstschool: het plein was dus ooit het hart van de Arnhemse Joodse gemeenschap.

De Arnhemse Joodse gemeenschap bestond voor de Tweede Wereldoorlog uit zo’n 2300 mensen waar er hooguit 500 het hebben overleefd na de razzia van november 1942: een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de stad. Burgemeester Marchouch die het monument mede onthulde op Twitter: ‘Na de oorlog werd akelig zichtbaar hoe de stille slag in als een gum op een potloodstreep zijn werk deed. 1500 Joden werden systematisch uitgewist. De Joodse gemeenschap verdient een gezicht. Dat doen we vandaag door dit monument te onthullen. Dank aan initiatiefnemers.’

Steentjes

Al snel werden er steentjes op het monument neer gelegd. Oorspronkelijk is dat een Joodse gewoonte voor op graven: vaak laten bezoekers een steentje op het graf achter, ten teken dat men er is geweest en de doden heeft herdacht. De oorsprong van dit gebruik is oud en stamt misschien wel uit de oudtestamentische tijd, toen het Joodse volk een nomadisch bestaan leidde. Mensen werden begraven op de plek waar ze stierven en de graven werden gemarkeerd met hopen stenen.

Later kreeg het plaatsen van een steen op een graf symbolische betekenissen, zoals stenen vergaan niet en hebben daarmee een eeuwigheidswaarde, kunnen weer en wind  doorstaan, als teken dat het graf bezocht in plaats van bloemen of als symbool voor heiligheid in het algemeen. Het monument leeft dus!

Arnhem en herdenking Joodse gemeenschap

Het heeft lang geduurd voordat er aandacht is gekomen voor dit stukje Arnhemse geschiedenis. In 2018 waren er al wel ‘struikelstenen’ geplaatst bij Arnhemse adressen waar Joden zijn weggevoerd  door de Duitse kunstenaar Gunther Demnig. Het zijn de laatste adressen van de vermoorde Arnhemmers …

Struikelstenen op de Hommelseweg © Zefanja

Afgelopen september was er op straten een divers herdenkingsprogramma samengesteld, waar óók Joodse Arnhemmers onderdeel van uit maakten.

September 2019 Lawick van Pabststraat © Zefanja Hoogers

 

Bronnen: absolutefacts.com – wikipedia.org – de Gelderlander

Reacties