Bij oude Arnhemmers staat dit indrukwekkende pand bekend als het Witte Huis of Esperanto Villa. Het landhuis was van 1894 tot 1931 in gebruik als sanatorium voor zenuwpatiënten. Sinds 1931 was hier het centrum voor beoefenaars van de kunstmatige wereldtaal Esperanto gevestigd. Vandaar de naam die het toen kreeg La Esperanto-Domo of Esperantohuis. Na een bewogen geschiedenis – het landgoed waarop het stond wordt al in negende eeuw genoemd – werd de villa in 1974 gesloopt.
Deze deftige villa in Park Presikhaaf werd in 1944 door een bombardement zwaar beschadigd. Na de oorlog volgde herstel om vervolgens in 1947 onderdak te bieden aan een middelbaar technische school. De Esperantisten waren toen al verdwenen. Vóór de Tweede Wereldoorlog was Villa Presikhaaf omgeven door een prachtig landgoed in Engelse landschapsstijl. Er waren verharde bospaden, landweggetjes, beken, akkers en een vijver. Het pittoreske bos werd omgehakt en de glooiende grond geëgaliseerd. Dat was in 1960.
Er kwam een modern park, waar tevens evenementen gehouden konden worden. Later werd in de directe omgeving onder andere Werkplaats Presikhaaf gerealiseerd op de plaats waar nu de HAN staat. De villa had alle veranderingen tot dan toe overleefd, maar daar kwam een einde aan. Er ontstond – door onbekende reden – brand in de villa, die tot dan toe al lange tijd leeg stond. In 1974 restte slechts sloop. Op de plek waar ooit de villa stond, tegenover de huidige Stadsboerderij Presikhaaf, is nu een heemtuin.
Esperanto
De Arnhemse oud-burgemeester S.J.R. de Monchy (1880-1961) was esperantist en initiator van het Arnhems Esperantohuis dat hij in 1931 opende. De gemeente Arnhem nam de zorg voor het park en de buitenkant van het gebouw op zich, waar het instituut zelf geen huur hoefde te betalen. Er werden kamers verhuurd aan mensen die overal ter wereld vandaan kwamen om in Esperanto onderwezen te worden.
Esperanto is een wereldtaal die nog slechts door weinigen wordt gesproken. En het leek in 1887 zo’n goed idee: een taal die door iedereen makkelijk te leren, spreken en schrijven was. Het is een mengelmoes van verschillende Europese talen en heeft een eenvoudige grammatica. Het nobele doel om mensen uit alle landen van de wereld makkelijk met elkaar te laten communiceren, is nooit bewaarheid geworden. Momenteel wordt Esperanto wereldwijd nog door honderdduizend tot twee miljoen mensen gesproken. Dat is vergeleken met wereldtalen als Engels en Spaans maar weinig.
Aan de overzijde van het spoor is overigens nog de Esperantolaan. Dat is de enige tastbare herinnering aan het vroegere Esperantohuis.
Beeld: Ansichtkaart Gelders Archief, Esperantohuis 1931
Foto Esperantohuis, www.oud-arnhem.nl precieze jaartal onbekend, waarschijnlijk eind jaren zestig of begin zeventig van de vorige eeuw. Oud-Arnhem haalde foto vermoedelijk uit Gelders Archief.
Tag: Zie ook de tag Ansichtkaarten voor méér beelden van en verhaaltjes over het Arnhem-van-weleer.
Wees de eerste die reageert op "In heemtuin Presikhaaf stond ooit een monumentale villa"