Tegelijk met de verkiezing voor de Provinciale Staten, kunnen we op 15 maart aanstaande onze stem uitbrengen voor het Waterschap. Niet iedereen weet waarom we daarvoor stemmen en wat het belang ervan is. Ook kunnen we ons afvragen hoe democratisch deze verkiezingen zijn. Arnhem-Direct wil met dit verhaal proberen het Waterschap inzichtelijker te maken. Hopelijk helpt dit artikel bij de overweging om wel te gaan stemmen en zo ja, op wie.
Door Annemarie van Harten
Dit jaar wordt herdacht dat in 1953 het grootste deel van Zeeland, delen van Zuid-Holland en Brabant onder water liepen. De “Watersnoodramp” toonde aan dat een groot aantal dijken niet goed onderhouden waren. Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel. De Waterschappen hebben de taak ervoor te zorgen dat we niet onder water verdwijnen. Daarnaast hebben we belang bij schoon en voldoende (drink)water voor iedereen. Ook het onderhoud van wegen en fietspaden in de polder en op de dijken valt onder de Waterschappen. Waterschappen hebben een relatie met natuur, recreatie, gezondheid, landbouw en ruimtelijke ordening. Onafhankelijk van welke partij moeten de dijken onderhouden worden en moet water gezuiverd worden. Via de waterschapsbelasting betalen wij hier allemaal aan mee. Dit belastinggeld wordt enkel gebruikt voor regionaal waterbeheer. Hóe dat wordt beheerd, wordt met de verkiezingen bepaald.
Een korte geschiedenis
Er zijn in Nederland 21 waterschapsbesturen. Dit zijn decentrale overheden, die zich met één ding bezig houden: waterbeheer. Door fusies is dit aantal langzaam teruggelopen. Het dagelijks bestuur van een waterschap heeft een voorzitter, de Dijkgraaf. De functie van Dijkgraaf is te vergelijken met die van burgemeester in een gemeente.
De Waterschappen doen hun werk ruim 700 jaar. De eerste Waterschappen ontstonden omdat de waterstand belangrijk was voor agrarische activiteiten en mensen in de polder droge voeten wilden houden. Het waren lokale samenwerkingsverbanden van boeren, kooplieden, monniken en leden van de adel die het waterbeheer in de eigen regio regelden. Als men er samen niet uit zou komen, zou Nederland binnen de kortste keren onder water komen te staan. Op deze manier is waarschijnlijk de basis gelegd voor ons “poldermodel” en het “polderen”. In de recente geschiedenis zien we dat, toen er verkiezingen gehouden werden, dit eerst lokaal per waterschap werd georganiseerd. Vanaf 2008 worden de verkiezingen voor het waterschap landelijk georganiseerd. Dit gebeurde destijds schriftelijk. Sinds 2015 worden deze verkiezingen gelijktijdig met die voor de Provinciale Staten gehouden. De opkomst was destijds 43,5%. In 2019 steeg de opkomst naar 51,3% landelijk.
Specifieke en algemene belangen
In het algemeen bestuur van een waterschap zitten zo’n 18 tot 30 leden, afhankelijk van de grootte van het waterschap. Het merendeel van de leden bestaat uit vertegenwoordigers die door ons gekozen zijn. Zij moeten zelf inwoner zijn van het betreffende waterschap. De democratisch gekozen leden vertegenwoordigen het ‘algemeen belang’. Naast democratisch gekozen leden zijn er ook groepen die een specifiek belang vertegenwoordigen. Zij worden niet gekozen bij de verkiezingen, maar aangewezen door koepelorganisaties van agrariërs, het bedrijfsleven en milieu organisaties. Dat zijn de zogenaamde “geborgde zetels”. De reden voor deze geborgde zetels lag in het feit dat deze groepen een direct belang hebben bij de taken die de Waterschappen hebben. Er is in de afgelopen jaren veel discussie geweest over het ondemocratisch gehalte van deze zetels. Boeren hebben door de geborgde zetels èn hun invloed in politieke partijen, zoals het CDA, de SGP en de CU veel invloed kunnen uitoefenen. De huidige landbouwmachines zijn zwaar, en gebaat bij een droge ondergrond, terwijl het voor de natuur beter is als het grondwater hoger staat. In veel gevallen is het prettig om zelf te kunnen bepalen hoe nat of droog de ondergrond is.
Meer democratie
Door een initiatief wetsvoorstel van GroenLinks zijn de geborgde zetels voor een deel van tafel. Zo verdwijnen de geborgde zetels voor bedrijven. Voor boeren en natuurbeheerders blijven ze bestaan, maar daalt het aantal van zeven à negen tot vier per waterschap. Er bestaat een overgangstermijn naar de nieuwe situatie. De borging zal deze verkiezingen nog blijven bestaan.
Is het erg dat deze verkiezingen niet 100% democratisch is? Borging zorgt wellicht voor stabiliteit in het beleid en de afgevaardigden weten waar de Waterschappen over gaan en wat de effecten zijn van beleidsbeslissingen. Meer democratie vraagt om kennis en visie van verkiesbare burgers en van de kiezers. Veel succes gewenst bij het bepalen van uw stem. Gebruik eventueel een kieswijzer om de stem te bepalen.