Vertrapte Illusies is doorwrocht document

Onlangs verscheen bij Uitgeverij WalburgPers het boek Vertrapte illusies, Verborgen oorlogsherinneringen van Molukkers. Auteur en Arnhemmer Herman Spinhof spitte door talloze orale en schriftelijke bronnen om acht jaar (oorlogs)ervaringen van met name Molukkers te boekstaven. Het boek eindigt bij de uittocht van Molukkers naar Nederland. Terugkeer naar de vrije republiek der Zuid-Molukken (RMS) is een vervagende wensdroom.

Het Nederlandse verleden in Indië was een aaneenschakeling van oorlogen en militaire interventies. In pakweg vijf eeuwen (1500 tot 2000) waren er zo’n vijfhonderd oorlogen, guerrillastrijden, militaire acties, enzovoort, in wat nu Indonesië heet. Nederland heeft hierbij de twijfelachtige eer deze lijst van vijfhonderd machtsstrijden aan te voeren om – naast Portugal, Spanje, Engeland, Frankrijk, Duitsland en Japan – het gebied als wingewest (specerijen, nootmuskaat, kruidnagels) in handen te krijgen.

Tegen deze achtergrond beschrijft de journalist Herman Spinhof de persoonlijke verhalen van Molukkers tijdens drie oorlogen in acht jaar tijd. Dat zijn resp. de Japanse bezetting (1942-1945), de Merdeka/Bersiap-tijd (de ‘politionele acties’) en de strijd van het Indonesische leger alsook de bezetting van Ambon na het uitroepen van de onafhankelijke Molukse republiek RMS in 1950.

Bronbeek

Een bezoek aan het Arnhemse Museum Bronbeek samen met de Molukker Jonas Muskitta inspireerde Spinhof het boek Vertrapte Illusies te schrijven. Dat moest binnen afzienbare tijd gebeuren aangezien de oorlogsherinneringen van nog levende Molukse ooggetuigen met hun overlijden zouden vervliegen. In een twaalftal korte hoofdstukken interviewt de schrijver niet alleen personen die het zelf meemaakten, maar gebruikt hij tevens verhalen van andere betrokkenen. Die ooggetuigenverslagen waren al vastgelegd in twee (geluids)archieven. Het was al met al geen makkelijke missie. De tapes zijn dikwijls onvolledig, bevatten veel herhalingen, onvolledige zinnen, en/of onlogische wendingen, en wekten daarmee verwarring. Navraag was dikwijls niet mogelijk aangezien personen in kwestie reeds overleden waren.

Monografie

Desondanks slaagt Spinhof erin, op basis van deze orale bronnen afgezet tegen tal van andere schriftelijke informatiebronnen, een treffend beeld van de verborgen oorlogsherinneringen van Molukkers te schetsen. En dat beeld stemt niet vrolijk. Japanners, Nederlanders, maar ook voor koloniale onafhankelijkheid strijdende, jonge republikeinen, schuwden – eufemistische gesproken – het geweld niet. Zo vielen tijdens de Japanse bezetting tussen de 300.000 en 1,4 miljoen slachtoffers. Bij dwangarbeid en in interneringskampen lieten vele duizenden door ondervoeding het leven. Het Moluks Historisch Museum (Museum Sophiahof, Den Haag) zal Spinhofs monografie zeker op waarde weten te schatten.

Beeld

(foto: Nederlandse Openluchtmuseum)

Deze barak uit het kamp Lage Mierde, stammend uit 1939 en Moluks woonoord in 1954 – werd in 2003 in het Nederlands Openluchtmuseum officieel als Molukse Barak geopend. Het huisvestte indertijd achttien Molukse (ook wel Ambonese) gezinnen. Zij maakten deel uit van de groep van 12.500 KNIL’ers met hun gezinnen, die in 1951 door de Nederlandse overheid naar Nederland was verscheept. Bij aankomst kregen de militairen ontslag op staande voet. De huisvesting in kampen was voorlopig, daar zij toch spoedig naar de Molukken zouden terugkeren.

Reacties

Over de auteur

Kees Crone
Kees Crone is allereerst journalist en daarna schrijver. Hij houdt van zijn geboortestad. Zijn laatste boek uit 2018 heet daarom: Arnhem gezien door Crone.