Dat de Tweede Wereldoorlog er in deze regio én stad inhakte, is genoegzaam bekend. Van de Slag om de Grebbeberg, Operatie Market Garden, evacuatie en bevrijding weet bijna iedereen.
Minder bekend is de tijd van wederopbouw die van 1940 tot ca. 1965 duurde. Zo lag het centrum van Arnhem in puin en moesten slagvaardige bestuurders zorgen voor brood-op-de-plank, dat wil zeggen werkgelegenheid, evenals voldoende huizen om in te wonen. Dat daarbij dikwijls ook veel moois onder de slopershamer viel, is een tragisch gevolg van die slagvaardigheid.
Uitgeverij Boekschap realiseerde een lijvig, prachtig vormgegeven boekwerk getiteld De Weg van de Wederopbouw, Van Rhenen tot Arnhem, het bouwen en de tijdgeest. Na een inleidend hoofdstuk worden van Rhenen, Wageningen, Renkum en Arnhem de oorlogs- en wederopbouwgeschiedenissen, in zowel woord als beeld, uitvoerig behandeld.
Vijf auteurs beschrijven hoe die plaatsen er voor de oorlog uitzagen en hoe de wederopbouw ter hand werd genomen. Bovendien interviewde redacteur Marlies Hummelen meerdere personen die deze beroerde tijd aan den lijve meemaakten.
Centrum van Arnhem
Over Arnhem schrijft stedenbouwkundige Wim Lavooij. Na zijn relaas realiseer je je weer hoe het centrum van Arnhem het te verduren heeft gehad. Trouwens, de rest van de stad was er eigenlijk niet veel beter aan toe. “Glasschade niet meegerekend, telt de stad slechts 150 onbeschadigde huizen”, zo valt te lezen. Arnhem hoort thuis in het internationale rijtje van steden die in de Tweede Wereldoorlog het zwaarst getroffen zijn.
In Lavooijs bijdrage passeren bestuurders – onder wie de befaamde burgemeester Chris Matser – en vele architecten-van-weleer de revue. Lavooij vertelt over hoe zij de verschillende stadsuitbreidingen in Arnhem-Noord én -Zuid oppakten. Zo werden er vele flatwoningen gerealiseerd met als oogmerk de schrijnende woningnood te beteugelen. Malburgen, Presikhaaf I en II, maar ook tal van inbreidingen werden van de grond getild. Dat leverde prachtige staaltjes van wederopbouwarchitectuur op, die tot op de dag van vandaag gespaard zijn gebleven.
Om maar wat te noemen: het kantoor van de ABTB aan de Oude Kraan, de huizen op Cranevelt, de flats in de omgeving van de Bernhardlaan, de galerijflat met schuin geplaatste balkons op Monnikensteeg, maar ook de flats achter het ING-kantoor aan de dr. J.C. Hartogslaan, moeten vanaf heden met andere bril worden bekeken. Nogmaals, het gaat hier om gave exemplaren van wederopbouwarchitectuur.
Opsomming
Maar Arnhem heeft meer fraais dat n√° de oorlog werd gebouwd. Een (onvolledige) opsomming is: AKU-fontein, het oude AKU hoofdkantoor aan de Velperweg, Rembrandt Theater, Zwembad Klarenbeek, verschillende kerken, Het Huis der Provincie, Winkelcentrum Presikhaaf, het Stadhuis, de Hogeschool voor de Kunsten, de bebouwing van de Looierstraat en Nillmijflat aan het Velperplein.
Een boekrecensie kan op deze plek jammer genoeg maar beperkt recht doen aan de enorme diversiteit van deze publicatie. De oude en nieuwe foto’s, alsmede de vormgeving, maken het boek een lust voor het oog. Voor architectuurliefhebbers én/of Arnhem-adepten is dit verplichte kost.
Beeld: De in de oorlog zwaar beschadigde Sint-Eusebiuskerk wordt in 1946 gedeeltelijk afgebroken. Op de achtergrond resten van het provinciehuis (rechts), het Huis van bewaring (links midden) en de Rijnbrug. Foto: Nationaal Archief, (nr 901-6885 Anefo, Dick Renes).
PM: Het boek wordt vanavond officieel gepresenteerd in Architectuurcentrum CASA om 20 uur. Zaal open 19.30 UUR, Showroom Arnhem, Langstraat 20, Arnhem, Entree gratis. Zie: www.casa-arnhem.nl
Wees de eerste die reageert op "Wederopbouw van Arnhem te boek gesteld"