In de ‘Gids voor Arnhem en Omstreken’ uit het begin van de vorige eeuw wordt het voormalige Arnhemse Gemeentehuis als volgt omschreven:
“Het Gemeentehuis (‚Ķ) is een der weinige oude gebouwen in Arnhem, die eene historische vermaardheid bezitten. Het is nl. het oude Duivelshuis van Maarten van Rossem, den beruchten krijgsoverste van den laatsten hertog van Gelder. Het werd in het einde der 15e eeuw gesticht.”
In 1830 verhuisde het gemeentebestuur naar het Duivelshuis nadat het in het oude Stadhuis (afgebroken in 1840) op de (Groote) Markt had gezeteld. Het pand naast het Duivelshuis werd door de gemeente in 1893 gekocht en grondig verbouwd. Vanaf 1895 was hier de ‘gemeentelijke huishouding’ en de trouwzaal ondergebracht.
Iets later kocht de gemeente ook het pand aan op de hoek van de Walburgstraat en de Koningstraat en kon het stadhuis in zijn totaliteit worden gerestaureerd. De eerste raadszitting vond plaats op 1 juli 1899.
Nieuwbouw
Bij het oorlogsgeweld in 1944-1945 werd een groot deel van de Arnhemse binnenstad verwoest en zo ook het stadhuis. Alleen het Duivelshuis bleef bijna geheel gespaard. De diensten van de gemeente werden toen verspreid over de stad. In augustus 1953 schreef het gemeentebestuur een prijsvraag uit voor het ontwerp van een nieuw stadhuis, met de volgende opdracht:
“‚Ķdat het stadhuis, dat meer dan welk openbaar gebouw representatief is voor de Gemeente, een bijzondere verzorging vraagt, zowel om de inrichting zo doelmatig te doen zijn, als ter verkrijging van een uiterlijke verschijningsvorm, welke het ‘huis der gemeente’ van een stad als Arnhem waardig is.”
Initiatief-, ontwerp- en bouwfase
Het Duivelshuis zou moeten worden geïntegreerd in het nieuwe ontwerp. En dat leverde ruim een jaar later (december 1954) maar liefst 77 ontwerpen op voor een nieuw stadhuis. De jury kon echter geen prijswinnaar kiezen en kende drie derde prijzen toe aan architecten die hun plan vervolgens verder mochten uitwerken. Pas in januari 1959 koos de jury voor het ontwerp ‘Spazio’ van architect J.J. Konijnenburg.
Op 18 september 1964 werd de eerste steen voor het nieuwe stadhuis gelegd en op 12 september 1968 kon het stadhuis officieel in gebruik worden genomen. De bouwkosten bedroegen f 13 miljoen en de initiatief-, ontwerp- en bouwfase tot en met de oplevering namen 15 jaar in beslag. Het resultaat is een gebouw van gewapend beton met een bekleding van natuursteen volgens de stijl van het functionalisme. Omdat het gebouw tussen de Eusebiuskerk en de Sint-Walburgiskerk staat mocht het niet een te hoog massief bouwblok worden. De bouwhoogte is daarom beperkt én een gedeelte van het gebouw staat op kolommen.
Multifunctioneel
In de Wederopbouwdatabank van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed wordt het interieur van het stadhuis als volgt omschreven:
“De hoofdentree van het Arnhemse raadhuis ligt aan de zuidzijde (ingang Raadhuisplein). Hier gaat men via een natuurstenen plateau (onder het overstekende volume met televisievenster waarin zich de raadzaal bevindt) met enkele treden het gebouw binnen, en komt men uit in de grote hal, die onder de ontvangstzaal ligt. Een monumentale trap verbindt deze hal met de daarboven gelegen ontvangstruimte en trouwzalen. Hal en trap zijn multifunctioneel; door op de trap stoelen te plaatsen kan de raadhuishal onder andere fungeren als concertruimte.
Het complex bestaat uit een hoofdblok met een grote hal, raadzaal, trouwzaal en ontvangstruimten. Daar staat haaks de zuidvleugel op, die het hoofdgebouw verbindt met het Maarten van Rossumhuis, en waarin het bestuursgedeelte is gevestigd. Het L-vormige werkgedeelte, met de secretarie, ligt aan de buitenzijde om het hoofdblok heen.”
Uitbreiding
Architect Konijnenburg had een voor de jaren ’60 ruim gebouw ontworpen met een overcapaciteit van 25%. Jaren later bleek die capaciteit toch niet toereikend te zijn en werd er een tweede ‘stadskantoor’ aan de Eusebiusbuitensingel ontworpen en opgeleverd. De ingebruikname was op 19 september 1992. Het gebouw is een ontwerp van architect Ed Morroy.
Bronnen:
Gids Arnhem en Omstreken (jaartal onbekend), website Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het boek Gemeentehuizen in Gelderland, Thea en Jan de Roos, Groningen, 1995
Bekijk via de onderstaande link ook de NPO-uitzending van ‘Hier zijn de Van Rossems’ over Maarten van Rossum en het Duivelshuis/Stadhuis (vanaf 19:46):
www.npo.nl/hier-zijn-de-van-rossems/05-02-2016/VPWON_1246429
Wees de eerste die reageert op "De geschiedenis van het Arnhemse Stadhuis"