Een plan voor een zuidelijke binnenstad in Arnhem

{

“Op 28 oktober heb ik het gemeentebestuur van Arnhem een omvattend plan voor de zuidelijke binnenstad aangeboden. Ik vat het in dit stukje samen. Het plan bekommert zich niet om de relatie binnenstad-rivier. Dat mag dan een smakelijk onderwerp zijn dat velen het water in de mond doet lopen, het leidt ook af van de eigenlijke stedenbouwkundige opgave: de breuk herstellen tussen de binnenstad en de wederopbouwzone daaromheen. Die breuk is overal tastbaar. Het vertrekpunt van mijn plan is het Kerkplein, niet de Nieuwstraat.”

Dit is het plan van Ad Habets, stedenbouwkundige

Straat
Veel van de noord-zuidstraten in de binnenstad zijn gebogen. Ze zijn vaak smaller dan de bebouwing hoog is. Ooit liep de Bakkerstraat-Rodenburgstraat in een grote boog naar de rivier. Die boog is bij de wederopbouw uitgewist. Ik zou hem graag terug zien. Ook de kromme Trompetsteeg is verdwenen. Bestudering van oude stadsprenten leert dat er een subtiel verband was tussen stratenplan en kerktoren(s). De Koningstraat, Beekstraat, Trompetsteeg, Rodenburgstraat waren allemaal gebogen straten met een toren in het zicht. Men mag eisen dat ontwerpers van een nieuw stuk binnenstad een even grote gevoeligheid voor de loop van straten aan de dag leggen als de anonieme makers van de middeleeuwse stadsplattegrond.

Plein
Wat nu Kerkplein, Catharinaplaats, Gele Rijdersplein of Eusebiusplein wordt genoemd, is die naam niet waardig. Het zijn leegten. Geslaagde Arnhemse pleinen heten Korenmarkt, Jansplein, Jansplaats, Eiland, Brouwersplein. Het zijn de huiskamers van onze stad, herbergzaam en klein van formaat, met gebouwen waar je graag naar kijkt. Die te evenaren moet het doel zijn. Bij de Eusebiuskerk past een kleiner besloten plein dat de kerk centraal stelt en ook weer opneemt in het stedelijk weefsel. De wanden van het plein bestaan uit afzondelijke panden. Door een extra bouwblok tussen Waag en Grote Kerk te bouwen sla je twee vliegen in een klap: een besloten Kerkplein en een Turfstraat met tweezijdige bebouwing.

Weerdjeslaan
De Weerdjesstraat verdient beter dan gewee klaag over de verkeersgoot. Hoe harder het geklaag, hoe lelijker de voor stellen die erop volgen. De rijbaan hoeft niet onder de grond. We maken toch ook geen tunnels in de buitensingels bij café Vrijdag, de Mediamarkt of het Vestagebouw? Dit is een gewone drukke stadsstraat, die een face-lift verdient. Het is de ontbrekende schakel in Arnhem’s groene centrumring. De Weerdjesstraat kan een bomenlaan worden, een stadsboulevard waaraan je gewoon kunt wonen, met fietspaden en met gebouwen van een wat grotere maat dan in de rest van de binnen stad. Woongebouw De Platanen laat zien hoe het ook kan. Oversteken is niet echt een probleem.

Turfgracht
In het oude stadsplan zorgde de Jansbeek voor de afvoer van regenwater. De stadsbeek in nieuwe gedaante wordt een gracht met dezelfde functie. Hij stroomt alleen andersom, naar de Lauwersgracht, waarop hij via een overstort loost. Een nieuwe kadedoorbraak bij de Nieuwstraat is niet nodig. Aan het boveneind van de gracht komt een grote fonteinvijver op een nieuw plein, de Trans. De gracht loopt door de Turfstraat.

Flexibiliteit
Plannen zijn tot mislukken gedoemd als ze worden opgehangen aan onderdelen waarvan de totstandkoming onzeker is. Dat is de les van de Rijn booghaven. Een plan waarin alles met alles samenhangt is beperkt houdbaar. Als er een onderdeel wegvalt, sneuvelt ook het plan. Daarom mag een Cultuurpaleis geen essentieel onderdeel zijn. Het moet wel inpasbaar zijn maar niet onontbeerlijk.
Het Cultuurpaleis zou drie gebruikers krijgen, alle met een wankele financiële basis. Voor verhuizing van schouwburg en museum bestaat nog geen breed maatschappelijk draagvlak. In de bioscoopsector, ook die van de filmhuizen, heerst sterke turbulentie met mogelijk onverwachte wendingen. Construeer plannen niet rond belangrijke functies, maar rond belangrijke openbare ruimten. Daarbinnen liggen bouwblokken waarvan de bestemming nog vele kanten op kan.

Reacties